Droge perioden de baas, een kwestie van willen!

Wat zie je buiten? Zuid-Spaanse bermen met af en toe een klaproos! Dit is nu al het derde droge jaar op rij. Het neerslagtekort is in het voorjaar nog nooit zo groot geweest als nu.

Zal het weer dalen net als in 2011? Of loopt het verder op zoals in 1976 en 2018 toen we van vele miljoenen euro’s economische schade opliepen door lage rivierafvoeren en grondwaterstanden en een slechte waterkwaliteit. Hoe dan ook: door de wereldwijde klimaatverandering krijgt Nederland vaker met droogte perioden te maken!

De historie laat zien dat wij Nederlanders zeer adaptief zijn als het gaat om waterbeheer. We zetten het watersysteem als sinds eeuwen naar onze hand zodat wij veilig en economisch rendabel kunnen leven. De afgelopen droge perioden maken ons bewust dat we hierin kwetsbaar zijn. In de combinatie van klimaatverandering, hoge economische verwachtingen en het waarborgen van veiligheid moeten we ook nu weer adaptief zijn. Ons huidige waterbeheer moeten we wederom aanpassen om minder kwetsbaar te zijn voor droogte.

Vasthouden-bergen-afvoeren

In de vorige eeuw lag onze focus vooral op snelle afvoer van water, zodat landbouwgronden (tijdig) bereikbaar waren en ook steden droge voeten hielden. Deze snelle afvoer maakt ons echter kwetsbaar voor perioden met minder neerslag. De Commissie Waterbeheer 21e Eeuw adviseerde in 2000 al om voor het Nederlandse waterbeheer een drietrapsstrategie te volgen: vasthouden-bergen-afvoeren. Hiermee moesten we de waterafvoer vertragen om verdroging van bovenstroomse gebieden tegen te gaan en overlast in lager geleden gebieden te voorkomen. De trits vasthouden-bergen-afvoeren groeide de laatste jaren aan relevantie en helpt ook in deze tijden van droogte. Want we hebben genoeg water, het gaat er vooral om hoe we ermee omgaan. 

Laaghangend fruit 

Na de droogte van 2018 is er veel geëvalueerd door onder meer het Rijk, waterschappen, landbouw- en drinkwaterorganisaties. We proberen water beter vast te houden en ook de wateraanvoer waar mogelijk te optimaliseren. Veel waterschappen plukten het laaghangend fruit: scherper beleid rond beregeningsverboden en hooggehouden stuwen om water vast te houden. Bovendien ontstond er bij watergebruikers een groter bewustzijn dat we afhankelijk zijn van voldoende water. Stuk voor stuk uitstekende initiatieven. Maar de volgende stappen naar een droogte robuust watersysteem vragen meer van ons. 

Omdenken 

Elke zomer is er een periode van droogte met een neerslagtekort. Dit wordt vervolgens gecompenseerd door een neerslagoverschot in de winter. De balans op deze ‘waterrekening’ is positief: er valt jaarrond meer dan genoeg neerslag. Om goed in te spelen op droogte moeten we ‘omdenken’; nieuwe manieren toepassen om het wateroverschot in de winter te gebruiken voor droge perioden in voorjaar en zomer. Daarbij moeten we keuzes maken. Keuzes die samenwerking vragen tussen waterbeheerders enerzijds en grondeigenaren als landbouw en natuurorganisaties anderzijds.  

Het nieuwe normaal

Alleen gezamenlijk kunnen we ruimte creëren voor ‘het nieuwe normaal’ in waterbeheer. Vervang bijvoorbeeld naaldbossen door loofbossen op onze nationale waterbank De Veluwe. Naaldbossen verdampen het hele jaar water via hun naalden. Loofbomen verliezen ’s winters hun blad en gebruiken daardoor minder water. Dat scheelt een slok op een borrel! Ook op kleinere schaal kunnen we maatregelen nemen. Denk bijvoorbeeld aan natuur in de lagere, nattere gebieden en landbouw op de drogere, hogere delen. Functie volgt waterpeil. Uiteraard vraagt dit maatwerk, maar voor de aanpak van droogte winnen we hier veel mee. Het is een kwestie van willen om de droogte de baas te worden en samenwerking is daarbij het toverwoord!