De toegankelijkheid van onze democratie

Hoe breng jij je stem uit? Ja, natuurlijk met een rood potlood... Maar let je er wel eens op hoe toegankelijk jouw stembureau eigenlijk is? Want zo vanzelfsprekend is het niet dat iedereen zijn of haar stem uit kan brengen.

In 2019 was, volgens een steekproefonderzoek, 66 procent van de stemlokalen onvoldoende toegankelijk voor alle kiezers om hun stem uit te kunnen brengen. En dat in een land waarin het recht om te stemmen het fundament is van de democratie. Niet voor niets is in 2018 middels een wijziging van de Kieswet besloten dat 100 procent van de stembureaus toegankelijk moet zijn.

Heel eerlijk had ik hier nooit zo over nagedacht. Ik heb mijn stem altijd zonder problemen uit kunnen brengen. Sinds vorig jaar ben ik heel anders tegen ons stemproces aan gaan kijken. Aanleiding daarvoor was de review die ik namens Arcadis voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken uitvoerde op de ‘checklist toegankelijkheidscriteria stembureaus 2018’. Voor deze review mocht ik in gesprek gaan met verschillende belangen partijen, zoals Ieder(in), VNG, NVVB, Ongehinderd, PBTconsult en enkele gemeenten.

Ik heb gezien en gehoord hoe belangrijk alle deelnemende partijen toegankelijkheid vinden. Maar tegelijkertijd zag ik ook de worsteling om de bestaande panden te laten voldoen aan de criteria van deze tijdelijke situatie. Daarom zijn er ook uitzonderingen bepaald op de criteria. Maar ondanks die uitzonderingen, halen we die 100 procent toegankelijkheid nog steeds niet. Uiteindelijk is de checklist op een aantal punten aangepast en ‘toegankelijker’ gemaakt. De checklist is meer toegespitst op de gebruiker en er is meer context toegevoegd met als doel het creëren van bewustwording. Op die manier draagt de checklist bij aan meer ondersteuning voor het toegankelijk maken van ons kiesproces.

Maar dat is voor mij niet het enige resultaat geweest van deze review. Mijn beeld van het stemproces is dus ook veranderd. Ik kijk met verbazing naar het aantal stembureaus in mijn gemeente dat dit jaar volledig toegankelijk is. Slechts 5 van de 25 stembureaus is volledig toegankelijk voor mindervaliden (overige zijn met tijdelijke aanpassingen ‘zo goed mogelijk toegankelijk’). Ik kijk anders naar het stembureau waar ik mijn stem uitbreng. Kan ik jou uitdagen om met mij mee te kijken? Kijk bijvoorbeeld eens kritisch naar de route naar het stemhokje. Is die begaanbaar voor rolstoelgebruikers? Zijn er bijvoorbeeld geen drempels, is er voldoende ruimte om te passeren, liggen of staan er geen obstakels in de weg? Is er in de stemruimte dan ook tenminste één stemhokje aanwezig met een verlaagde schrijfplank? En heb je wel eens gekeken of er een leesloep in het stemhokje ligt? En zo ja, doet het lampje van de leesloep het dan ook? Zomaar een aantal voorbeelden van toegankelijkheidscriteria in stembureaus. Valt je iets op? Dan kun je dat doorgeven aan de voorzitter van het stembureau.

Het volledige rapport van de review is hier beschikbaar.