Snelle aanpak van ondermijning én oog voor privacy? De signaleringstool biedt uitkomst!
Snelle aanpak van ondermijning én oog voor privacy? De signaleringstool biedt uitkomst!
De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit. De rol van gemeenten wordt daarbij steeds belangrijker [1]. Vanuit Van Dam & Oosterbaan ervaren we dat gemeenten tegen diverse vraagstukken aanlopen. Hoe bepaal je met een toenemend aantal meldingen welk signaal wel of niet wordt opgepakt? En als een signaal wordt opgepakt, mag de informatie daarover dan wel gedeeld worden met andere afdelingen en/of partijen? In deze blog beschrijf ik hoe met behulp van een door ons ontwikkelde signaleringstool op maat oplossingen kunnen worden gevonden voor deze vraagstukken.
Rol van gemeenten in de aanpak van ondermijnende criminaliteit
Gemeenten worden steeds meer gezien als een belangrijke schakel in de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Ze hebben goed zicht op lokale (sociale) structuren en beschikken op basis van wettelijke taken en bevoegdheden over veel informatiebronnen. Ook onderstrepen veel gemeenten steeds vaker dat alle gemeentemedewerkers een verantwoordelijkheid hebben aangaande de aanpak van ondermijning. In veel gevallen wordt ondermijnende criminaliteit namelijk onbewust gefaciliteerd vanuit legale middelen. Zo kan een Italiaans restaurant met een geldige vergunning om pizza’s te verkopen, deze vergunning misbruiken voor het verhandelen van drugs. De bezorgservice blijkt in plaats van pizza’s, drugs af te leveren bij klanten. Dit voorbeeld laat zien hoe gemeentemedewerkers deze vorm van criminaliteit onbewust kunnen faciliteren met subsidies, vergunningen, uitkeringen, vastgoedtransacties en overheidsopdrachten [2]. Dit kan de openbare orde en veiligheid van de inwoners van de gemeente ernstig schaden.
De aanpak van ondermijnende criminaliteit wordt daarmee niet langer beschouwd als een exclusieve taak van de politie en het Openbaar Ministerie (OM) vanuit het strafrecht. De gemeente heeft zoals eerder benoemd een krachtige informatiepositie en verschillende bestuursrechtelijke instrumenten tot haar beschikking. Een effectieve aanpak van ondermijnende criminaliteit vraagt om een georganiseerde overheid die alle middelen en instrumenten inzet die ze tot haar beschikking heeft en samenwerkt met diverse ketenpartners.
Aanpak gemeenten in het oppakken van signalen
De toegenomen aandacht voor ondermijning binnen gemeenten is één van de redenen voor het groeiende aantal meldingen dat binnenkomt over ondermijning. Voor burgers, organisaties en gemeentemedewerkers is de gemeente veelal een plek waar laagdrempelig melding kan worden gedaan van onrechtmatige zaken. Hoe houd je als gemeente overzicht over deze meldingen en bepaal je welk signaal er toe doet? Welk signalen pak je zelf op en bij welke signalen betrek je ketenpartners? De VNG heeft hiervoor een handig voorbeeldprotocol opgesteld [3]. Vanuit Van Dam & Oosterbaan geven we gemeenten advies over het toepassen van dit protocol. De verschillende stappen worden helder en beknopt uitgewerkt in een door ons ontwikkelde, op maat gemaakte signaleringstool: een beslisboom, waarin alle gemaakte keuzes over een signaal overzichtelijk kunnen worden vastgelegd. Met deze tool kan er ook gemakkelijk verantwoording worden afgelegd over ondernomen acties op basis van een binnengekomen signaal.
Informatiedeling en privacy
Voor een effectieve aanpak van ondermijning is verdiepend bronnenonderzoek en informatiedeling van cruciaal belang [4]. Toepassing van het protocol moet echter wel steeds in lijn zijn met privacy wet- en regelgeving. Dat brengt in veel gevallen een spanningsveld met zich mee: hoe kun je aan de ene kant snel acteren op een binnengekomen signaal en daarbij ook voldoende stilstaan bij het waarborgen van privacy?
Wanneer je als gemeente het signaal krijgt dat er sprake is van een grootschalige hennepkwekerij, wil je snel kunnen schakelen. Zeker als blijkt dat er binnen vijf dagen zal worden geoogst. Er moet meteen afstemming plaatsvinden vanuit het RIEC, het samenwerkingsverband met alle betrokken ketenpartners [5]. Vanuit dat oogpunt is het zeer begrijpelijk dat gemeenten soms de randen opzoeken van wat mogelijk is. Echter, signalen kunnen ook vals zijn, omdat criminelen bijvoorbeeld proberen de aandacht van henzelf af te leiden. Die situaties maken duidelijk waarom het zorgvuldig omgaan met privacygevoelige informatie van groot belang is. Er moet wel een gegronde reden zijn om de informatie te delen. Vanuit Van Dam & Oosterbaan geven we gemeenten daarvoor handvatten met een signaleringstool op maat. Daarin worden overzichtelijk en stapsgewijs de privacy-vragen weergegeven die bij elk signaal moeten worden doorlopen. De signaleringstool dwingt gemeenten om stil te staan bij privacy, op een zo efficiënt mogelijke manier.
Dit neemt niet weg dat gemeenten in de samenwerking met ketenpartners nog vaak worden belemmerd in de onderlinge informatiedeling. Landelijk is hiervoor steeds meer aandacht. “Kabinet wil data meer kunnen uitwisselen om ondermijnende criminaliteit aan te pakken”, kopt NOS onlangs nog [6]. Ketenpartners als gemeenten, politie, het Openbaar Ministerie en de Belastingdienst moeten makkelijker informatie kunnen delen onderling en samen aan data-analyse kunnen doen. Dat is de kern van een nieuw wetsvoorstel. Ook dan blijft privacy waarborgen echter wel van belang.
Benieuwd hoe een signaleringstool van betekenis kan zijn in uw gemeente? Of benieuwd naar andere datagedreven oplossingen binnen de aanpak van ondermijning? Neem dan gerust contact met mij op.
[1] https://vng.nl/files/vng/publicaties/2017/20171006-visiedocument-ondermijning-en-de-vng.pdf
[2] https://www.raadvanstate.nl/@113263/w16-18-0272-ii-vo/
[4] https://www.gemeente.nu/veiligheid/ondermijning/aanpak-ondermijning-soms-moet-je-de-randen-opzoeken/
Andere artikelen
De ziekmelding van een pedagogisch medewerker, en dan? Werken voor Van Dam & Oosterbaan vanuit EcuadorDownload hier onze whitepaper Inzicht in ondermijning met behulp van data
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.