Zorggeld mag niet aan strijkstok blijven hangen

Veel gemeenten worstelen met het toezicht op (malafide) zorgaanbieders. Eindhoven bindt de strijd tegen zorgcowboys aan. Als zorgaanbieders vanaf 2021 te hoge winsten maken, moeten ze verplicht met de billen bloot. Hebben ze geen goed verhaal over de behaalde winsten, dan kan het contract worden ontbonden. ‘Geld voor zorg moet voor zorg worden ingezet.’

Zorgcowboy

Dat stelt initiatiefnemer PvdA in een motie die recent door de Eindhovense gemeenteraad is aangenomen. Verantwoordelijk wethouder Renate Richters (zorg, GroenLinks) is blij met de motie en ziet het als steun in de rug voor de beweging die ze aan het maken is om strakker op contracten met zorgaanbieders te sturen. ‘Zorggeld moet naar de zorg, maar eenvoudig is het niet. Niet iedere instelling die winst maakt, is een zorgcowboy.’

Toezichthouders rechtmatigheid

Veel gemeenten weten niet of de uitgaven in de Wmo en jeugdzorg rechtmatig zijn, blijkt uit recent onderzoek van Follow the Money, Pointer en Reporter Radio. Uit hun enquête onder zestig gemeenten − waarvan 31 gemeenten de vragenlijst invulden −, blijkt dat een handjevol gemeenten vanaf 2015 een toezichthouder rechtmatigheid hebben. Dat beeld wordt bevestigd door de VNG. Slechts 120 van de 355 gemeenten hebben een toezichthouder rechtmatigheid aangesteld die bekijkt of de bestedingen rechtmatig zijn, zo liet de VNG aan de drie media weten. Gemeenten hebben zich de eerste jaren vooral gericht op het borgen van de zorgcontinuïteit en de kwaliteit van zorg, aldus wethouder Miriam Haagh (Wmo, PvdA) namens de VNG aan Binnenlands Bestuur. ‘Nu zie je dat er meer ruimte komt voor monitoring en controle op financiën. Volgend jaar zullen er veel meer toezichthouders rechtmatigheid zijn. De gemeenten zijn hier volop mee bezig.’

Signalen

Het is goed dat Follow the Money, Pointer en Reporter Radio de winsten van zorgaanbieders onderzoeken en aan de kaak stellen, vindt Haagh. ‘Waar rook is, is vuur. Als er zulke hoge winsten worden gemaakt met zorggeld dat schaars is, dan is er per definitie rook waar je op af moet.’ Maar er zijn meerdere signalen die gemeenten krijgen, van zowel eigen medewerkers als cliënten of familie van cliënten. Over bijvoorbeeld de kwaliteit en de hoeveelheid verleende zorg. ‘Dat zijn ook signalen die we oppakken. We controleren of de zorg die in de contracten is afgesproken, ook echt wordt geleverd. Misbruik van overheidsmiddelen is per definitie erg, maar misbruik van zorggeld dat is bedoeld voor de meest kwetsbaren − en daar is de Wmo voor bedoeld − is onverteerbaar.’

Fraude

Eindhoven is al geruime tijd bezig om meer grip op de zorgkosten te krijgen. ‘Toen bij ons financiële problemen ontstonden, hebben we onderzocht of de middelen wel goed besteed werden of dat er sprake was van fraude’, aldus wethouder Richters. ‘Dat heeft ons wel geleerd hoe lastig het is om er grip op te krijgen. Als instellingen winst maken, wil dat niet per definitie zeggen dat er sprake is van fraude.’ De winst bleek ook heel lastig te duiden, omdat veel zorgaanbieders meerdere financiers hebben. Via de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Zorgverzekeringswet (Zvw) krijgen zij ook geld dat in de jaarrekeningen terechtkomt. Daarnaast is winst maken niet verboden. Maar de gemeente steekt ook de hand in eigen boezem: op de ‘zacht geformuleerde’ contracten bleek nauwelijks te controleren, te sturen, laat staan te handhaven.

Afschrikken

Binnen de mogelijkheden van de bestaande contracten zijn de teugels flink inmiddels aangescherpt. Zo is onder meer het contractmanagement verscherpt. ‘We kunnen nu beter nagaan of de aanbieder ook doet wat is afgesproken. We kijken kritisch, we vragen door en dat schrikt sommige aanbieders af.’

Ongeoorloofde winsten

In de nieuwe aanbesteding die per 2021 nieuwe contracten moet opleveren, wordt ingezet op het tegengaan van ongeoorloofde winsten. Het is echter te kort door de bocht om een maximaal winstpercentage vast te leggen, vindt Richters. Daarvoor zit het zorgveld, met diverse financiers, te ingewikkeld in elkaar. Er kan bijvoorbeeld worden gekeken naar wat reële percentages per zorgproduct zijn. ‘We willen weten en garanderen dat het geld dat we inzetten, goed wordt besteed aan zorg bij de mensen thuis en niet aan de strijkstok blijft hangen.’