WIJ werkt niet

In de WIJ is vastgelegd dat mensen tot 27 jaar die zich melden bij de gemeente een aanbod voor werk of een opleiding moeten krijgen. Daar staat tegenover dat deze groep dan geen aanspraak meer mag maken op het laatste sociale vangnet: de bijstand.

Met een wet wordt een ideaal niet direct praktijk. Het kabinet kan wel willen dat de ongeveer 25 duizend bijstandsgerechtigden onder de 27 aan het werk of naar school gaan, maar de werkelijkheid is weerbarstig.

De Wet werk en bijstand (Wwb) geeft gemeenten nu al een heel duidelijke prikkel om zoveel mogelijk mensen uit de bijstand te krijgen: hoe minder uitkeringen, hoe meer geld ze overhouden. Jonge mensen moeten voor gemeenten een makkelijke groep zijn om geld mee te ‘verdienen’; ze zijn relatief eenvoudig bemiddelbaar.

Waarom zitten er dan toch nog duizenden jongeren in de bijstand? Deels omdat bij deze groep sprake is van zwaardere problematiek. Het zijn niet degenen die vers van het hoger onderwijs komen die zich melden bij de gemeente. Het zijn overwegend de schoolverlaters zonder startkwalificatie, de jongeren met zware schulden en/of gedragsproblemen, zonder vaste verblijfplaats en dergelijke. Die zitten niet morgen op school of om halfnegen bij de baas, omdat de gemeente ze vandaag een uitkering weigert. Die jongeren hebben specifieke ondersteuning nodig, bijvoorbeeld in de vorm van korte stages, reïntegratietrajecten, schuldhulpverlening et cetera. Allemaal zaken die gemeenten nu ook al (kunnen) bieden via de Wwb. De nieuwe wet voegt daar niks aan toe.

Maken gemeenten ook gebruik van die mogelijkheden? Niet allemaal en ook niet allemaal even goed. De helft van de doelgroep heeft een half jaar na het begin van de bijstandsuitkering nog geen werk én ook geen ondersteuning van de gemeente. Het kabinet heeft gelijk dat dit niet in de haak is, en moet die gemeenten vooral terechtwijzen én helpen als dat nodig is. Met dit wetsvoorstel kan een andere realiteit niet direct worden geforceerd. Vóór 1 juli zijn al die opleidingen, stages en banen niet zomaar beschikbaar - zeker niet in crisistijd. En zeker niet nu de WIJ gemeenten geen nieuwe middelen en stimulansen biedt, maar ze juist geld moeten inleveren.

Wél wordt de jongere gepakt die een slecht doordacht, niet passend aanbod door de strot geduwd krijgt, omdat de gemeente een voorstel moét doen. Een aanbod weigeren mag niet, en wie bezwaar maakt zit gegarandeerd tijdens de periode van bezwaar zonder inkomen. Te vrezen valt ook dat velen zich niet meer melden en helemaal uit het zicht van de instanties verdwijnen. Tot sommigen op een dag bij de politie weer opduiken als crimineel. Kortom: het idee achter de WIJ vooral vasthouden, maar de wet zelf de prullenmand in.

Sandra Olsthoorn