Experimenten met bijstand: wie wil wat?

Overal in het land willen gemeenten experimenteren met het versoepelen van de regels rondom bijstandsuitkeringen. Maar dat gaat zomaar niet, want de wet is strikt. Het ministerie van Sociale Zaken gaat, in samenspraak met 4 gemeenten, een concept AmvB opstellen die in februari besproken wordt.

De uitgangspunten van Groningen, Tilburg, Utrecht en Wageningen zijn hetzelfde: onderzoeken wat werkt om mensen duurzaam te laten participeren, welke regels en voorwaarden dragen hieraan écht bij en welke niet. In de manier waarop de vier dat willen onderzoeken zitten ook verschillen. Wie doet wat?

Utrecht – Sancties vervallen
Utrecht wil 300 mensen opdelen in zes groepen. Doel is te kijken wat beter werkt: belonen of straffen, re-integratie of ‘niets doen’. Ook wordt gekeken naar de manier waarop de gemeentelijke werkcoach zijn werk kan doen als de uitkeringsgerechtigde meer eigen regie kan voeren.

1. Geen re-integratie verplichtingen, sancties vervallen. Wel wordt gekeken of de uitkering rechtmatig is.

2. Geen re-integratie verplichtingen, sancties vervallen + een extra beloning van 150 euro voor vrijwillig uitvoeren van werkzaamheden.
3. Geen re-integratie verplichtingen, sancties vervallen. Hogere uitkering en verplicht uitvoeren werkzaamheden. Een korting van 150 euro bij weigering hiervan.
4. Geen re-integratie verplichtingen, sancties vervallen. Bijverdiensten worden niet gekort. Wel wordt gekeken of de uitkering rechtmatig is.
5. bijstandsgerechtigden die wel deelnemen maar bij wie de voorwaarden niet veranderen
6. Controlegroep: bijstandsgerechtigden die niet deelnemen

Tilburg – Meer keuzevrijheid
Wat werkt beter, vertrouwen en verantwoordelijkheid geven of een systeem van eisen en verplichtingen? Ook wil Tilburg onderzoeken of personen die deelnemen aan het experiment meer ruimte ontwikkelen om eigen initiatief te ontplooien en meer in brede zin gaan participeren. Hoeveel mensen precies mee gaan doen, is nog niet bepaald. Wel is duidelijk dat het om mensen gaat die langer van één jaar in de bijstand zitten. Tilburg wil onderscheid maken op twee gebieden:

1. De verplichtingen die momenteel gelden in de bijstand, zoals sollicitatieplicht, vervallen

2. Bijstandsgerechtigden mogen bijverdienen (tot een nader te bepalen bovengrens) zonder dat ze gekort worden op de uitkering

De precieze invulling is nog niet bekend. Gedacht wordt aan een contract of een polis waarbij tussen uitkeringsgerechtigde en gemeente afspraken worden gemaakt. De gemeente geeft bestaanszekerheid, maar ook van de uitkeringsgerechtigde wordt iets verwacht. Tilburg wil onderzoeken wat het effect is van het geven van keuzevrijheid en hoe eigen regie het gevoel van eigenwaarde.
 

Groningen - Bijstand op maat
Groningen ziet bijstand als een soort zorgverzekering met een basisuitkering + een aantal pakketten als ‘aanvullende verzekering’. Achterliggende gedachte is dat de wensen voor bijvoorbeeld een alleenstaande moeder anders zijn dan voor een net afgestudeerde jongere. Mogelijke opties:

1. Tijdelijke toestemming om huishoudens te delen zonder verlaging van de uitkering
2. Een korting van 50 euro op de uitkering in ruil voor onbeperkt bijverdienen
3. Geen arbeidsplicht, geen controle, verdiensten mogen behouden. Met gemeente wordt afgesproken welke ondersteuning nodig is. (dit is voor mensen zonder verdiencapaciteit)
4. Zeer intensieve begeleiding naar werk, bijvoorbeeld door frequente gesprekken. Het maatregelenbeleid wordt consequent toegepast.

Wageningen – Vertrouwen geven
Wat is het effect op werk, maatschappij, mantelzorg, maar ook op financiële zelfredzaamheid en welbevinden van mensen als meer vertrouwen wordt gegeven aan de uitkeringsgerechtigden? Er worden drie groepen van 50 mensen gevormd.
1. Sollicitatieplicht, de verplichting om werk te aanvaarden en verplichte tegenprestatie vervallen. De helft van de bijverdiensten mogen worden gehouden
2. Sollicitatieplicht, de verplichting om werk te aanvaarden en verplichte tegenprestatie vervallen. Deelnemers krijgen meer ruimte en begeleiding om ambities waar te maken in plaats van begeleiding gericht op snelle bemiddeling naar werk
3. Controlegroep. Normale regime is van toepassing.

Naast de vier gemeenten die met het ministerie in gesprek zijn over experimenten met de bijstand, hebben nog veel meer gemeenten plannen in diezelfde richting. Onder meer in Houten, Nijmegen, Hoorn, Oss, Zwolle en Eindhoven wordt daarom met belangstelling gekeken naar de uitkomst van de gesprekken tussen de vier en het ministerie.