Wajonger vertrouwt gemeente niet

Vlak voor het ‘sluiten van de markt’ blijken zich bij het UWV extra veel jongeren te hebben gemeld die in aanmerking denken te komen voor een Wajonguitkering.

Het aantal aanvragen in de maand september ligt blijkens cijfers van de uitkeringsinstantie met een kleine 3000 ongeveer anderhalf keer zo hoog als in een gemiddelde maand. Tot en met 10 september konden mensen die een beroep op de Wajong willen doen, zich melden. Daarna krijgen alleen mensen die volledig en langdurig arbeidsgehandicapt zijn via het UWV een Wajonguitkering. Anderen worden doorverwezen naar de gemeente.

Als einddatum werd 10 september gehanteerd, omdat UWV een wettelijke termijn van 16 weken heeft voor het stellen van een indicatie. Mensen die zich na 10 september melden, worden – tenzij volledig en langdurig arbeidsgehandicapt –  in voorbereiding op de Participatiewet alvast doorverwezen naar hun gemeente. Gemeenten en UWV hebben de afgelopen zomer duidelijk gemaakt dat mensen die nog onder het ‘oude regime’ van het UWV willen vallen, tijdig hun aanvraag moesten indienen. Dat heeft blijkbaar gewerkt, gezien de toename in het aantal aanvragen.

Wantrouwig
Het UWV schrijft de toename in aanvragen toe aan de onbekendheid van de gemeente met deze taak. ‘Mensen gaan voor zekerheid. Ze zijn wellicht een beetje wantrouwig omdat ze niet weten hoe de gemeente deze taken straks gaat uitvoeren’, aldus Jan-Jurgen Huizing, directeur Uitvoering van het UWV. ‘Het UWV doet dit al jaren, dus wellicht voelt dat veiliger.’ Opvallend is dat het aantal aanvragen vlak na 10 september relatief hoog bleef, wellicht te verklaren door een aantal laatkomers. Vanaf de laatste week van september neemt het aantal mensen dat zich bij het UWV meldt wel af.

Van de jongeren die zich na 10 september melden, wordt zo’n 90 procent doorverwezen naar de gemeente, schat Huizing. De overige 10 procent krijgt alsnog een Wajonguitkering via het UWV. Onder het ‘oude regime’ werd zo’n 40 procent van de jongeren doorverwezen naar de gemeente. Gemeenten krijgen dus binnenkort met een grotere en een nieuwe groep klanten te maken. En die melden zich al voordat de nieuwe Participatiewet in werking is getreden. De schatting is dat zo’n 4500 jongeren zich bij gemeenten zullen melden, 2500 meer dan er normaalgesproken aankloppen.

Voor deze groep geldt dat ze aangewezen zijn op de gebruikelijke ondersteuningsinstrumenten van de gemeente. ‘De gemeente kan bijvoorbeeld op basis van de huidige Wwb bepalingen een bijstandsuitkering toekennen wanneer iemand na 10 september Wajong heeft aangevraagd’, aldus het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Gemeenten krijgen de resterende weken van dit jaar geen extra geld om deze nieuwe groep, waar pas in 2015 beleid voor is, te ondersteunen.

Het ministerie wijst erop dat ook onder de huidige systematiek iemand pas na 16 weken in aanmerking zou zijn gekomen voor een Wajonguitkering. Specifieke ondersteuning als studietoelage, kan pas vanaf 1 januari ingezet worden. ‘De groep die zich meldt is niet helemaal nieuw voor de gemeente’, licht Huizing toe. ‘Nu al wordt ongeveer 40 procent van de jongeren die zich bij het UWV melden, afgewezen voor een Wajonguitkering en doorverwezen naar de gemeente. Maar met die jongeren is vaak wel iets aan de hand en ze hebben van de gemeente wel degelijk begeleiding nodig.’

Loonwaarde
 Het ministerie heeft geen signalen dat zich veel jonge arbeidsgehandicapten bij de gemeenten zullen melden. ‘Dat was ook niet de verwachting’, schrijft SZW in een verklaring. ‘Het gaat om een kleine groep van jongeren die nog voor 1 januari 2015 18 jaar oud worden. Het is bekend dat een Wajongaanvraag ruim van tevoren kan worden aangevraagd. Zij zullen dus veelal ruim voor 10 september een aanvraag hebben gedaan. ‘

In de voorbereiding op de Participatiewet is het UWV met gemeenten in gesprek om de kennis die er binnen de uitvoeringsorganisatie is te delen. Huizing: ‘Wij hebben met deze doelgroep jarenlang ervaring. Zaken als hoe ondersteun je werkgevers, jobcoaching, jobcarving, hoe wordt loonwaarde bepaald? Maar ook hoeveel wajongers wonen er in een gemeente en wat kost de werkondersteuning van een Wajonger?’ Daarnaast ziet het UWV voor zichzelf een rol in de gesprekken die in de Regionale Werkbedrijven (het samenwerkingsverband tussen sociale partners en gemeenten) worden gevoerd.

Wennen
De nieuwe instroom van jongeren met een beperking in de Participatiewet gaat geleidelijk. Er wordt – in tegenstelling tot de decentralisatie van jeugd en zorg – geen grote groep mensen overgeheveld naar de gemeente. De huidige Wajongers blijven onder de verantwoordelijkheid van het UWV vallen. De inschatting is dat zo’n 20 duizend jongeren per jaar zich bij de gemeente zullen melden. Die geleidelijkheid heeft als voordeel dat gemeenten langzaam kunnen ‘wennen’ aan de nieuwe groep. Een nadeel kan zijn dat deze groep ondergesneeuwd raakt, omdat er meer aandacht is voor de andere decentralisaties die vanaf 1 januari meteen veel impact hebben. ‘Ik realiseer me dat die drie decentralisaties een enorme opgave voor gemeenten zijn’, aldus Huizing. ‘Maar de kracht zit ‘m er voor een deel ook in dat dit samenvalt. In de wijkteams kan er ook aandacht zijn voor deze groep. En het is van belang dat gemeenten inzien dat deze nieuwe groep meer begeleiding nodig heeft, ook meer dan de jongeren die nu al bij gemeenten aankloppen als ze bij het UWV afgewezen waren voor de Wajong.’

Pilots
Toch heeft Huizing er vertrouwen in dat gemeenten de nieuwe taken goed kunnen uitvoeren. Deels omdat er al wat ervaring zit, deels omdat de komende maanden gebruikt zullen worden kennis over te dragen. Huizing: ‘Ook gaan gemeenten en UWV oefenen. We zijn samen bezig een programma te ontwikkelen. Ze krijgen dan te maken met zaken als een indicatiestelling, bemiddeling, voorbeelden van plaatsingen op garantiebanen en matching. We kijken waar we tegenaan lopen en hoe we het werkend krijgen.’ Deze pilots zullen de komende maanden uitgevoerd worden. Welke gemeenten daaraan meedoen, is nog niet bekend.