Waakvlammers voorkomen escalatie, blijkt uit pilot

De gemeente Hardinxveld-Giessendam gaat 'waakvlammers' structureel onderdeel van het sociaal team maken. De waakvlammer is een soort 'vliegende keep' die een vinger aan de pols houdt bij kwetsbare inwoners om escalatie te voorkomen. Die functie voorkomt een beroep op zwaardere ondersteuning en verlicht de druk op het sociaal team, bleek uit een pilot. 

Voorkomen
In 2018 begon de gemeente Hardinxveld-Giessendam de pilot met waakvlammers. Twee medewerkers van het sociaal team gingen respectievelijk één en anderhalve dag per week als waakvlammer aan de slag. Vijf inwoners die in principe geen zware zorg (meer) nodig hadden, maar waarbij wel risico op terugval bestond, kregen van hen extra aandacht. Het resultaat: bij de vijf inwoners kon escalatie worden voorkomen.

Vliegende keep
'Het gaat om mensen die het net niet zelfstandig kunnen', legt wethouder Trudy Baggerman (sociaal domein) uit. 'Mensen die regelmatig opgenomen worden en weer terugkomen, waar je de vinger aan de pols moet houden. Normaal zou je die mensen een tijdje begeleiden, en als het op de rit zit, laat je ze weer los. Dan kun je wachten op terugval. De waakvlammers hadden dus meer tijd om deze bewoners te begeleiden. Wat we eigenlijk proberen, is problemen zo klein mogelijk te houden.' Een medewerker van het sociaal team beschrijft de waakvlammer als 'een vliegende keep die brandjes blust en voorkomt dat het een uitslaande brand wordt'.

Werkdruk
Hoewel de resultaten niet met cijfers te onderbouwen zijn, blijkt uit gesprekken met cliënten en waakvlammers dat de nieuwe vorm van ondersteuning bijdroeg aan het doel van de pilot: minder inzet van zware ondersteuning en het voorkomen van escalatie. 'De medewerkers slagen er op een creatieve, laagdrempelige manier in om gezinnen weer in hun kracht te zetten, zonder al te dure oplossingen', valt te lezen in de eindevaluatie van de pilot. Bovendien vermindert de functie de werkdruk in het team. Andere teamleden kunnen cliënten afschalen naar de waakvlam en houden zo meer ruimte over voor ondersteuning aan andere cliënten. Daarom heeft de gemeente besloten om de waakvlam structureel onderdeel te maken van de werkwijze van het sociaal team.

Zelfstandigheid
Het past in de bredere ontwikkeling van het sociaal team, die volgens wethouder Baggerman vooral draait om 'normaliseren en accepteren' in plaats van 'behandelen en oplossen'. Baggerman: 'Want wat wij zien is dat niet alle problemen op te lossen zijn. Een behandelplan gaat uit van zelfstandigheid, en dat is wat deze mensen net niet kunnen.' Die ontwikkeling is in de context van krappere zorgbudgetten en een groeiende zorgvraag vanwege vergrijzing des te meer relevant.

Geldstromen
De aanpak kan dan ook kosten besparen, verwacht wethouder Baggerman, omdat een beroep op zware zorg wordt voorkomen. 'Het nare van gemeente zijn, is dat die besparingen niet naar ons terugvloeien.' De besparingen vallen namelijk op terreinen buiten het domein van de gemeente, zoals in de volwassenen-ggz. 'Onze geldstromen lopen nog niet logisch', aldus Baggerman. 'Maar het betaalt zich ook terug in kwaliteit van leven. Ik hoop alleen dat de raad die voordelen ook blijft zien, want daarvan ben ik natuurlijk wel afhankelijk.'

Onderzoek
Het was toeval dat wooncorporatiekoepel Aedes onlangs, toen de pilot in Hardinxveld-Giessendam in de eindfase zat, een onderzoek uitbracht waarvan de belangrijkste aanbeveling was dat de 'waakvlamfunctie' terug in kwetsbare wijken moet. Door de ambulantisering van zorg wonen steeds meer psychisch kwetsbare mensen in corporatiewijken, maar de zorg voor die groep schiet tekort, waarschuwde Aedes. Een waakvlamfunctie in de wijk zou uitkomst bieden. De conclusie dat die functie vaak ontbreekt, onderschrijft wethouder Baggerman, die geen andere gemeente kent die met waakvlammers werkt. Wel is er binnen de regio Drechtsteden interesse om te leren van de pilot.