Vrijstelling giften in bijstand blijft maatwerk

Ook bij invoering van het beoogde wetsvoorstel ‘Participatiewet in Balans’, waarin voor bijstandsgerechtigden een giftenvrijlating van € 1.200,- per jaar is opgenomen, mogen gemeenten zelf oordelen of zij hogere giften buiten beschouwing laten. Dat blijkt uit antwoorden van minister Schouten op vragen van de VVD. De wettelijke giftenvrijlating is bedoeld om mensen meer rechtszekerheid te bieden, maar een individuele afweging blijft dus van toepassing.

Inkomenspolitiek?

Kamerlid Daan de Kort stelde de minister vragen naar aanleiding van berichtgeving over de gemeenten Zaanstad en Tilburg, waar een aantal inwoners met een bijstandsuitkering maandelijks € 150,- extra krijgt via het Kansfonds. Volgens De Kort is er daarmee sprake van inkomenspolitiek, en zou het kabinet de gemeenten moeten terugfluiten. Door dergelijke vrijstellingen is het volgens de VVD’er namelijk minder lonend om te werken. Schouten schat de situatie echter anders in.

Vrijheid lokaal bestuur

Zo wijst zij erop dat de gift niet vanuit de gemeente afkomstig is, maar vanuit een maatschappelijk initiatief genaamd Kansfonds. De enige vraag die daarom bij de gemeente ligt is of zij aan deze gift bijstandsrechtelijke consequenties verbindt. Met andere woorden: of de gemeente het giftbedrag kort op de bijstandsuitkering. In die overweging hebben lokale overheden veel vrijheid. ‘De wet bepaalt dat giften buiten beschouwing kunnen worden gelaten voor zover dit naar het oordeel van het college verantwoord is met het oog op bijstandsverlening’, aldus Schouten.

Vangnetkarakter

Deze bepaling biedt gemeenten ruimte om op basis van een individuele beoordeling giften, zoals in dit geval de gift vanuit het Kansfonds, niet te korten op de bijstandsuitkering die iemand ontvangt van de gemeente. Belangrijk daarbij is het vangnetkarakter van de bijstand. De giften kunnen daarom niet te hoog zijn. ‘Vanuit de optiek van het vangnetkarakter van de Participatiewet, moet steeds de vraag gesteld moet worden of de desbetreffende gift nog verantwoord is met het oog op bijstandsverlening.’

Rechtszekerheid

Om gemeenten en bijstandsgerechtigden duidelijkheid te verschaffen over de grenzen stelt het kabinet in het inmiddels ter consultatie aangeboden wetsvoorstel Participatiewet in Balans voor om per jaar een bedrag van € 1.200,- wettelijk vrij te stellen. In haar antwoorden op de vragen van de VVD benadrukt Schouten nog eens dat hiermee rechtszekerheid wordt geboden aan de mensen in de bijstand, alsmede een heldere norm voor gemeenten.

Maatwerk blijft

Toch blijft de bevoegdheid van gemeenten om individuele afwegingen te maken onverminderd van kracht. Dit is juist in het leven geroepen omdat de decentrale overheid ‘dichter bij de inwoners staat en daardoor beter zicht heeft waar wettelijke kaders in individuele situaties knellen’, aldus Schouten. Dit komt niet te vervallen bij invoering van het genoemde wetsvoorstel, dus is een hogere vrijstelling dan de wettelijke € 1.200,- straks nog steeds een optie. Sommige gemeenten werken al (experimenteel) met een hogere vrijstellingsnorm dan € 1.200,-. 

De minister geeft dus ook geen gehoor aan de oproep van het VVD Kamerlid om de gemeenten per direct te laten stoppen met het vrijstellen van de maandelijkse giften.