Verdeling budget jeugdzorg soort loterij

De gemeentelijke budgetten voor jeugdzorg in 2016 en daarna wijken zo enorm af van wat ze dit jaar krijgen, dat niemand de verdeling nog begrijpt. Sommige gemeenten zijn de wanhoop nabij.

Beeld
Leeuwarden is een van de weinige gemeenten in het land die op dit moment een beeld heeft van de daadwerkelijke uitgaven aan jeugdzorg voor dit jaar. De gemeente vroeg de 110 gecontracteerde aanbieders ernaar. Een doorrekening laat zien dat de Friese hoofdstad over 2015 tussen de 3 en 5 miljoen euro tekort komt.

Zorgconsumptie
'Dat is voor ons geen verrassing', zegt CDA-wethouder Jeugd Thea Koster. 'Op basis van de bij ons bekende zorgconsumptie wisten we al dat er dit jaar geld bij moet.' Wel een verrassing was dat Leeuwarden in 2016 nog eens ruim 14 procent structureel minder jeugdzorgbudget krijgt van het rijk, oftewel 4,2 miljoen euro. De structurele budgetverlaging loopt op tot 16,3 procent in 2019. De korting is het gevolg van het objectieve verdeelmodel waarmee het totale jeugdzorgbudget vanaf 2016 over gemeenten wordt verdeeld. 'Daarover ben ik zeer verbaasd', zegt Koster. 'Je zou wensen dat een objectieve budgetverdeling een voorspellende waarde heeft voor de reële zorgconsumptie in een gemeente. Dat blijkt helemaal niet het geval.'

Raadselachtige verdeling
Het objectieve verdeelmodel van het rijk is gebaseerd op een samenraapsel van data waarover gemeenten nooit duidelijkheid hebben gekregen, stelt Koster. 'Het rijk heeft de boel niet op orde. Ons budget voor 2015 is gebaseerd op uitgaven in 2014. Maar ik heb van het rijk nooit één hard cijfer gezien waaruit blijkt wat binnen onze gemeente in 2014 aan jeugdzorg is geconsumeerd. Het is mij een raadsel hoe ze tot het budget voor 2015 zijn gekomen. In ieder geval blijkt op grond van de eerste maanden van dit jaar dat de berekening van het rijk niets te maken heeft met de werkelijkheid. Anders zouden we niet hoeven bij te passen.'

Uit de rails
Gaat het met de budgetverdeling op basis van het verleden al fout, met de introductie van het objectieve verdeelmodel vanaf 2016 loopt de zaak helemaal uit de rails, meent Koster. 'Er wordt iets ingevoerd, gebaseerd op cijfers die wij niet kunnen staven, maar die in ieder geval nog minder sporen met de feitelijke zorgconsumptie die wij nu geleidelijk in beeld krijgen. Met als gevolg dat we vanaf 2016 structureel tussen de 5 en 10 miljoen euro per jaar moeten toeleggen op de jeugdzorg. Dat soort financiële risico's zijn nauwelijks te dragen. Voor ons niet, maar voor kleinere gemeenten al helemaal niet.'

Narekenen onmogelijk
Er is geen enkele gemeente die het budget dat ze in 2015 voor jeugdzorg krijgt kan narekenen. Het idee is in ieder geval dat feitelijke uitgaven aan jeugdzorg in 2014 de basis vormen. Deze uitgaven werden niet gedaan door gemeenten, maar door het rijk, zorgkantoren en jeugdzorgregio's. Algemeen bekend is dat de rijksinstellingen (gesloten jeugdzorg) niet wisten hoeveel geld ze opmaakten, laat staan waaraan. Daarnaast bestonden er grote verschillen tussen zorgkantoren (de verdelers van AWBZ-gelden) en jeugdzorgregio's. Rijke kantoren konden veel guller zijn dan arme. Dezelfde verschillen bestonden tussen rijke en arme jeugdzorgregio's.

Zwaar vervuilde data
De verdeelsleutel van het totaalbudget over de gemeenten is door deze ongelijkheden gekleurd, in het voordeel van 'geldsmijters'. Al met al is iedereen het erover eens dat de data die het rijk heeft gebruikt voor verdeling van het budget over 2015 zwaar vervuild zijn. Ook het rijk zelf. 'Men deelt de kritiek op de historische verdeling, om er vervolgens op te wijzen dat de objectieve modellen er niet voor niets zoveel van afwijken', zegt adviseur Ferry Knaack, die al een tijdje meedraait in verdeelmodellenland. Knaack probeert nu namens achttien gemeenten het objectieve verdeelmodel uitgesteld te krijgen, omdat er effecten optreden die vooralsnog onnavolgbaar zijn.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 14 van deze week