Bekendheid van TONK-regeling nog te beperkt

Voor steunregeling TONK ontvangen gemeenten veel minder aanvragen dan aanvankelijk gedacht. Ook zijn de grote verschillen tussen de maximale bedragen per gemeente niet altijd goed uit te leggen. Desondanks is wethouder Peter Heijkoop hoopvol dat de regeling zijn doel – het ondersteunen van mensen die ondanks alle andere maatregelen hun vaste lasten niet kunnen betalen – zal bereiken.

Beleidsvrijheid
De bedragen die via de TONK (Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten) worden uitgekeerd, verschillen nogal per gemeente. Dat bleek onlangs uit een inventarisatie van journalistiek platform LocalFocus. De steun schommelt tussen de 2000 (Amstelveel) en 150 euro per maand (Nissewaard). Peter Heijkoop, wethouder in Dordrecht (werk en inkomen, CDA) en commissievoorzitter bij de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten), vindt die verschillen te groot. Aan de andere kant is hij blij met de beleidsvrijheid die gemeenten hebben gekregen bij het uitvoering van de regeling.

Tijdsdruk
'Die enorme verschillen zijn vooral ontstaan omdat we de regeling onder hoge tijdsdruk moesten voorbereiden', legt Heijkoop uit. In eerste instantie had het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 130 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de regeling, die bedoeld is voor bijvoorbeeld zelfstandig ondernemers die hun woonlasten niet meer kunnen betalen. Gemeenten moesten vervolgens zelf een inschatting maken van het aantal verwachtte afnemers, en baseerden daarop het maximale bedrag. 'De ene gemeente verwacht bijvoorbeeld dat de helft van de Tozo-aanvragers een beroep op de TONK doet, en de andere een kwart. Dat maakt nogal wat uit', aldus Heijkoop.

Woonlasten
In zekere zin is dat een logisch gevolg van de beleidsvrijheid die gemeenten hebben in deze regeling, die geënt is op de bijzondere bijstand. En sommige verschillen zijn te rechtvaardigen, vindt Heijkoop: 'In Stadskanaal zijn de woonlasten nou eenmaal minder dan in Amsterdam.' Maar ook de maximale uitkering in Amsterdam (1000 euro per maand) en Rotterdam (250 euro per maand) liggen ver uit elkaar, voegt Heijkoop toe. En dat is minder goed uit te leggen.

Ruimhartiger
In maart werd het budget voor de TONK verdubbeld. Mede als gevolg daarvan verwacht Heijkoop dat sommige gemeenten de uitkering ruimhartiger gaan toekennen, waardoor ook de verschillen tussen de bedragen zullen afnemen. 'We verwachten dat die bedragen wat meer naar elkaar toe gaan groeien.' Daarin speelt ook mee dat de vraag naar de TONK lager is dan verwacht. Ook dat zorgt ervoor dat gemeenten de criteria kunnen versoepelen of de bedragen verhogen.

Weinig vraag
Het lage aantal aanvragers is voor Heijkoop nog wel een punt van zorg. 'Toen de loketten voor de Tozo open gingen, liep het meteen storm. Dat is hier niet zo.' De VNG spreekt van duizenden aanvragen, terwijl er oorspronkelijk tienduizenden werden verwacht. Opvallend is dat het aantal aanvragers volgens Heijkoop niet samenhangt met de maximale uitkering die gemeenten bieden. Ook in gemeenten met hogere bedragen, valt de vraag tegen.

Terugvorderingen
Heijkoop weet nog niet precies waar dat aan ligt. Hij oppert dat de nood bij een deel van de doelgroep – voornamelijk zzp'ers – wellicht minder hoog is dan verwacht, doordat de economie veerkrachtiger blijkt dan vooraf gedacht. Of dat mensen geen beroep doen op de regeling uit angst voor terugvorderingen, gevoed door onder andere de recente affaire rondom de kinderopvangtoeslag en het nieuws over terugvorderingen bij de NOW en de Tozo.

Reuring
Maar de regeling moet volgens Heijkoop ook meer onder de aandacht worden gebracht. 'Onbekend maakt onbemind. Toen de Tozo werd aangekondigd was daar veel reuring omheen. Het was zelfs een van de best bekeken persconferenties, en dat merkten wij bij onze loketten. Maar de bekendheid van de TONK is nog beperkt. Daarom moeten we mensen laten weten: deze regeling is er, en hij is er voor u.'