Taalonderwijs Oekraïense ontheemden onvoldoende

Meer dan de helft van de gemeenten geeft aan dat de huidige financieringsmogelijkheden voor taalonderwijs aan Oekraïense ontheemden ontoereikend zijn. Daarnaast is er veel behoefte aan Engels taalonderwijs, maar biedt slechts 20 procent van de gemeenten dit aan. Door de te verwachten extra instroom en bestaande personeelstekorten is het de vraag of de inrichting van het taalonderwijs voldoende toekomstbestendig is.

Dat blijkt uit de Tweede Monitor Taalonderwijs volwassen Oekraïense ontheemden van Berenschot. Aan de hand van vragenlijsten onderzocht het organisatieadviesbureau het aanbod van taalonderwijs aan Oekraïense ontheemden. In totaal hebben 82 gemeenten en 47 onderwijsaanbieders meegewerkt. Deze tweede meting is uitgevoerd in april 2023.

Geen verandering

De monitor laat zien dat de bekostiging van het taalonderwijs lang niet altijd toereikend is. Meer dan de helft van de gemeenten geeft aan dat de huidige financieringsmogelijkheden onvoldoende zijn. ‘We zien hierin nog geen verandering ten opzichte van de vorige meting’, stellen de onderzoekers in het rapport. Die eerste meting werd eind 2022 uitgevoerd. Begin dit jaar maakte het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) bekend 15 miljoen euro beschikbaar te stellen aan gemeenten om Nederlandse lessen aan te bieden. ‘Wellicht dat dit voor een kentering kan zorgen’, zegt Saraï Sapulete, managing consultant bij Berenschot. ‘Uiteraard blijven we dit volgen in onze monitor’.

Toekomstbestendig

Eerder kwam naar voren dat gemeenten terughoudend waren in het inrichten van professioneel en structureel taalonderwijs voor Oekraïners. Mede door de veranderende behoefte bij de doelgroep lijkt dit wat te veranderen. Het is echter wel de vraag of de inrichting van het taalonderwijs voldoende toekomstbestendig is. Naar verwachting zullen dit jaar 47.500 ontheemden uit Oekraïne hun toevlucht zoeken in Nederland. Er is bovendien een tekort aan professionele docenten, beleidsmedewerkers en vrijwilligers. Hierdoor leidt extra geld niet altijd meteen tot een toename in het aanbod. ‘Met meer middelen – zoals de bovengenoemde extra middelen vanuit het Ministerie van SZW – kan ook maar ten dele worden ingezet op meer (structureel) aanbod’, aldus de onderzoekers. ‘Wij herhalen daarom de conclusie uit onze eerste meting dat er– naast extra middelen – behoefte is aan (meer structurele) bestuurlijke afspraken rondom taalonderwijs aan Oekraïense ontheemden, zodat er vanuit landelijk beleid, een gemeentelijk beleid gevormd kan worden.’

WEB-budget

Naast het leren van de Nederlandse taal is er behoefte aan Engels taalonderwijs. Twee derde van de gemeenten geeft dit aan, maar slechts 20 procent biedt dit aan. Volgens Berenschot heeft dat te maken met de financiering. Dit aanbod wordt namelijk niet bekostigd vanuit de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB). Op grond van deze wet ontvangen gemeenten middelen die zij in kunnen zetten voor de educatie van volwassenen. Het WEB-budget kan echter uitsluitend worden besteed aan het verbeteren van de Nederlandse (taal)basisvaardigheden.

Maatschappelijke oriëntatie

Ook voor cursussen over maatschappelijke oriëntatie is er meer vraag dan aanbod beschikbaar. Net als bij Engels taalonderwijs zijn hiervoor niet altijd voldoende middelen. In zes van de tien gemeenten waar behoefte is aan lessen over maatschappelijke oriëntatie wordt dit ook daadwerkelijk aangeboden. In alle andere gevallen is er dus veelal sprake van onvoldoende vraag of zijn er andere prioriteiten vanuit de gemeente.

Werkgevers

Verder constateren de onderzoekers dat de rol van werkgevers moet worden verstevigd. Alleen een aantal gemeenten betrekt hen bij het taalonderwijs, bij een deel spelen werkgevers een rol in de financiering. Dat terwijl zij een onmisbare schakel zijn in de integratie van Oekraïners. Bovendien hebben veel Oekraïense ontheemden relatief snel werk gevonden.

Kabinetsvisie

Gemeenten maken zich al langer zorgen over de zelfredzaamheid van volwassen Oekraïners. Het beheersen van de Nederlandse taal is hiervoor cruciaal. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) trok een half jaar geleden al aan de bel. Ten aanzien van het taalonderwijs bestaan er grote verschillen tussen gemeenten. Eerder riep de VNG het kabinet dan ook op om op dit punt met een landelijke visie te komen.