Bijwerkingen

Mijn vader van bijna 80 jaar heeft een aandoening waar hij een medicijn voor slikt. Dit medicijn (we noemen het gemakshalve pil A) heeft bijwerkingen. Om de bijwerking tegen te gaan slikt hij pil B. De combinatie van A en B gaat niet goed en daarom slikt hij pil C.

De jaarlijkse griepprik levert tijdelijk een reactie op en om die te onderdrukken slikt hij pil D. Afijn, het eind van het liedje is dat hij dagelijks letterlijk een handvol pillen slikt, terwijl hij eigenlijk maar één kwaal heeft. De rest is voor de bijwerkingen.

Dit mechanisme doet zich ook voor in de sociale zekerheid. Ooit is de sociale zekerheid bedacht als antwoord op drie problemen: inkomensverlies door werkloosheid, door ziekte of ongeval, en door ouderdom. Je zou dus zeggen dat drie wetjes genoeg zijn. Helaas. Mede door de groei van de welvaartsstaat is het stelsel van de sociale zekerheid enorm uitgedijd. Ik schat dat er inmiddels zo’n 50 regelingen zijn. Jaarlijks komt er wat bij en een enkele keer gaat er wat af (ja, echt waar). Het is een bonte verzameling van inkomensvoorzieningen, tegemoetkomingen, compensatieregelingen, kwijtscheldingen en ga zo maar door.

Mikado

Nu is het minister Kamp toch te gortig geworden. Ik wist het niet, maar er schijnen twaalf kindregelingen te zijn. Dit wil hij terugbrengen naar vier. In een recente brief aan de Tweede Kamer geeft hij aan hoe dit in z’n werk gaat. Ik raad u aan deze brief even te lezen. Het geeft een fenomenaal inkijkje in ons stelsel. De poging van Minister Kamp doet mij denken aan het spelletje Mikado. U weet wel, de berg met dunne satéstokjes waarbij je moet proberen een stokje eruit te halen zonder dat een ander stokje beweegt. Het is een moedige poging, maar ik vrees dat het niet lukt. Er is vast wel één of ander doelgroepje dat er een paar euro’s op achteruit gaat en dit moet natuurlijk weer gecompenseerd worden met een uitzondering of …. een nieuwe regeling. De fixatie op de koopkrachtplaatjes speelt ons hierbij ook parten. Dat het besteedbaar inkomen van een bijstandsmoeder meer wordt beïnvloed doordat – pak ‘m beet - de fiets van de dochter is gestolen dan door een paar euro’s fiscale tegemoetkoming, wil maar niet tot de beleidsmakers doordringen. En de sociale zekerheid is ook zo lekker maakbaar. Je kunt eindeloos doorsleutelen en een nieuwe regeling is zo gemaakt.

We kunnen er lacherig of cynisch over doen, maar het is natuurlijk diep triest dat het stelsel van sociale zekerheid is verworden tot een dikke brei spaghetti. Geen mens snapt het meer en er is een heel leger sociaal-juridische dienstverleners voor nodig om het uit te leggen en uit te voeren. We zijn de grens al lang gepasseerd waarbij een regeling nog iets toegevoegd aan de bestaanszekerheid van burgers. Het omgekeerde is aan de hand. Het stelsel houdt burgers alleen nog maar gevangen in een bureaucratische mallemolen en de uitvoering is een bedrijfstak op zichzelf geworden.

Rik Bolhuis