Rotterdam kapt met SyRI

De gemeente Rotterdam maakt niet verder gebruik van het fraude-opsporingsinstrument Systeem Risico-Indicatie (SyRI). Dat schrijft burgemeester Ahmed Aboutaleb aan de gemeenteraad. Het blijft te onduidelijk of het systeem voldoet aan de privacywetgeving.

Frauderisico opsporen met algoritmen

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid tuigde SyRI – een digitaal instrument dat verhoogde frauderisico’s detecteert met behulp van data en algoritmen - op in samenwerking met onder meer enkele gemeenten, de Belastingdienst, de SVB, het UWV, de IND, politie en het OM. Het instrument is onderdeel van de wijkgerichte aanpak van de Landelijke Stuurgroep Interventieteams (LSI). In juli vorig jaar liet de gemeente met behulp van SyRI een analyse uitvoeren in de wijken Hillesluis en Bloemhof.

Projectplan niet goedgekeurd

Volgens de woordvoerder van Aboutaleb zit de juridische onzekerheid ‘m in de vraag of het gebruik van SyRI strookt met de Algemene verordening gegevensbescherming (Avg). De gemeente Rotterdam kreeg het projectplan tot meerdere malen toe niet goedgekeurd vanwege onduidelijkheid over de juridische voorwaarden voor het onderzoeken van SyRI-meldingen. Volgens Aboutaleb bleef eerst een heldere juridische onderbouwing vanuit het LSI uit. Na juridisch advies te hebben ingewonnen en opnieuw een voorstel in te hebben gediend bij het LSI, werd het projectplan weer niet goedgekeurd.

1263 'verwonderadressen'

‘Dit wekt onvoldoende vertrouwen voor een zorgvuldige opvolging van de 1263 SyRI-risicosignalen’, aldus Aboutaleb. Die opvolging zou volgens de woordvoerder van de burgemeester hebben ingehouden dat de gemeente opnieuw zou gaan kijken naar de 1263 ‘verwonderadressen’ in Hillesluis en Bloemhof, voor te beslissen om ook huisbezoeken te gaan afleggen. De voorbereidingen van die ‘operationele fase’ worden tot nader orde uitgesteld.

'Niet transparant'

Het besluit van Aboutaleb komt een dag nadat de PvdA-fractie zich ook tegen SyRI keerde. De coalitiepartij wilde in navolging van oppositiepartij SP dat de gemeente stopt met gebruik maken van het omstreden instrument. ‘Het instrument is niet transparant met betrekking tot de data die worden gebruikt en aan elkaar worden gekoppeld. Daardoor is door ons als raad ook niet goed te controleren of de aanpak in overeenstemming is met privacywetgeving’, liet PvdA-raadslid Duygu Yildirim weten, enkele uren voor Aboutaleb de raad informeerde over de beëindiging van het werken met SyRI.

'Digitale sleepnet-methode'

SP-fractievoorzitter Aart van Zevenbergen reageert verheugd op het nieuws. ‘Dit betekent dat het college eindelijk inziet dat dit niet kan. Ik ben vooral heel blij voor de bewoners van Bloemhof en Hillesluis.’ Donderdag komt het onderwerp nog aan bod in de gemeenteraad. ‘Ik wil dan graag toegezegd krijgen dat een digitale sleepnet-methode als deze nóóit meer gebruikt wordt in Rotterdam’, aldus Van Zevenbergen. ‘Met fraudebestrijding is niets mis, maar het moet wel op een nette manier.’

Bodemprocedure

Momenteel loopt er omtrent SyRI een bodemprocedure van het juridisch collectief Bij Voorbaat Verdacht en FNV Uitkeringsgerechtigden tegen de staat. Volgens die partijen is niet duidelijk welke gegevens op welke manier worden gebruikt in de algoritmen van het systeem. De manier waarop SyRI nu wordt ingezet is mogelijk niet in overeenstemming met  privacywetgeving. Daarnaast waren er al geruime tijd zorgen over een eventuele discriminerende werking van het instrument. De rechtszaak staat gepland voor oktober.