Respijt voor helft bijstandfraudeurs

Tot uitstel van terugvordering komt het meestal omdat iemand nog een andere schuld had bij de gemeente, maar ook omdat de fraudeur niet meer te traceren was of in het buitenland zat. Dat staat in het onderzoek Tot de laatste cent? van bureau Regioplan in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken.

In totaal stond eind vorig jaar nog een bedrag open van 485 miljoen euro, verdeeld over 72 duizend mensen. Een groot deel van de vorderingen, 40 procent, is al ontstaan vóór 2004. Voor een even groot deel gaat het over kleine bedragen van minder dan 1000 euro. Gemeenten hebben dus veelal te maken met oude vorderingen voor kleine bedragen bij een grote groep mensen. De Tweede Kamer bepaalde vorig jaar in een motie dat gemeenten moesten worden aangespoord om zoveel mogelijk terug te vorderen. Uit het rapport van Regioplan blijkt nu dat gemeenten allerlei overwegingen hebben om schulden in ieder geval tijdelijk en gedeeltelijk kwijt te schelden.

‘Er is waarschijnlijk geen gemeente die nooit een schuld door bijstandsfraude kwijtscheldt’, stelt onderzoekster Francien Rosing. ‘Ze gaan er niet lichtzinnnig mee om, maar gemeenten hebben nu eenmaal meer doelstellingen om rekening mee te houden, zoals reïntegratie en armoedebestrijding. Een afweging is bijvoorbeeld hoe zinnig het is om iemand die 5 jaar lang heeft terugbetaald en die weer aan het werk gaat, nog langer financieel kort te houden.’

In de praktijk is terugvordering tot de laatste cent vaak ook gewoon niet haalbaar, zegt Charles van de Berkt. Hij is hoofd van de afdeling Incasso en Verhaal van de gemeente Utrecht. ‘Na afloop van schuldsanering bijvoorbeeld wordt het restbedrag automatisch kwijtgescholden, daar gaan wij niet over. En als wij het idee hebben dat iemand écht schoon schip wil maken, dan zijn daar ook afspraken over mogelijk.’

Volgens het rapport hebben bijna alle gemeenten, (96 procent) een kwijtscheldingsbeleid. Zo ook Utrecht. Van de Berkt: ‘Als iemand vijf jaar heeft afgelost naar vermogen, schelden we de rest kwijt. Tenzij het om hele grote bedragen gaat, van tienduizenden euro’s. Dan gaan we door tot we minstens de helft terug hebben. Bij recidive is kwijtschelding niet meer aan de orde. Dan gaan we voor het hele bedrag. Al duurt dat tot je tachtigste.’

Al een aantal jaar schommelt het percentage vorderingen dat volledig wordt afgeboekt landelijk rond 4 procent van het totaal aantal vorderingen; dan wordt dus niet meer geprobeerd het fraudebedrag terug te krijgen. Het zijn vooral vorderingen ouder dan 10 jaar die door gemeenten worden afgeboekt. Het valt de onderzoekers op dat het aantal kwijtscheldingen wegens onbekende verblijfplaats of verblijf in het buitenland sinds 2004 is verdubbeld. Ook het aantal kwijtscheldingen wegens schuldsanering, neemt flink toe.