Rechtbank: maandelijks beslag op bijstand in strijd met wet

Veel gemeenten dragen bij beslag op een bijstandsuitkering maandelijks af aan de deurwaarder. Hierdoor komt de debiteur onder de beslagvrije voet. En dat mag niet, zegt de Rechtbank Noord-Holland. Deze burgers komen dan namelijk onder het bestaansminimum terecht. Bovendien brengt maandelijks afdragen extra kosten voor de debiteur met zich mee. De rechter oordeelt dan ook dat de extra maandelijkse kosten als schade door de gemeente moet worden vergoed.

Proefprocedure

De aanleiding voor deze uitspraak is een proefprocedure van SchuldInfo. Schuldenexpert en jurist André Moerman, eigenaar van SchuldInfo, heeft aangevoerd dat ‘de beslagvrije voet gelijk is aan de netto-uitkering exclusief vakantiegeld’. Er is volgens Moerman daarom geen ruimte voor een maandelijkse beslagafdracht. ‘Als de gemeente wel de ruimte heeft om te kiezen voor een maandelijkse afdracht of het vakantiegeld jaarlijks af te dragen’, zegt Moerman, ‘is de keuze om maandelijks af te dragen in strijd met het evenredigheidsbeginsel. Dit vanwege de extra kosten die dit voor de debiteur met zich meebrengt.’

Oplopende kosten

Die extra kosten speelden een belangrijke rol in de proefprocedure. Moerman: ‘De maandelijkse afdracht aan de gerechtsdeurwaarder is extra nadelig voor de debiteur. De deurwaarder brengt voor de inning en verdeling kosten in rekening. Deze kosten zijn bij een maandelijkse afdracht twaalf keer hoger dan bij een jaarlijkse afdracht.’

En dat kan behoorlijke in de papieren lopen, zo laat deze rekensom zien. Bij één schuldeiser die beslag heeft gelegd bedragen de kosten bij maandelijks afdragen 161,16 euro per jaar. Wanneer één keer per jaar aan de deurwaarder wordt afgedragen moet 13,43 euro van het vakantiegeld worden ingeleverd. Bij vier schuldeisers die beslag hebben gelegd is het verschil nog groter, namelijk 447,48 euro bij een maandelijkse afdracht, en 37,21 euro bij een jaarlijkse afdracht. En hoewel het laatste veel voordeliger is voor de burger, kiezen veel gemeenten voor maandelijks afdragen. ‘Om praktische redenen, of omdat ze dit nu eenmaal altijd zo hebben gedaan’, verklaart Moerman.

De Rechtbank Noord-Holland lijkt hem gelijk te geven en oordeelt dat maandelijks afdragen bij mensen die leven onder het bestaansminimum niet mag. De extra kosten die maandelijks door de deurwaarder in rekening worden gebracht moet de gemeente als schade vergoeden, stelt de rechter.

Kanttekeningen

‘Interessant en experimenteel’, zo noemt jurist Willy Heesen de uitspraak. Hij heeft als bijstandsexpert meer dan 30 jaar ervaring in het sociaal domein. ‘Uit bestaande jurisprudentie volgt dat bezwaren betreffende een beslag kunnen worden voorgelegd aan de burgerlijke rechter. Een bestuursrechter dient daarover niet te oordelen’, zegt Heesen.

De jurist plaatst echter wel wat kanttekeningen. Zo is de uitspraak afkomstig van een enkelvoudige kamer. ‘Dat zegt niks over de deugdelijkheid van het vonnis, maar doorgaans kent men aan een meervoudige kamer meer waarde toe.’ Bovendien is het nog maar de vraag of de Centrale Raad van Beroep (CRvB) hierin meegaat.

Maar mocht dat wel het geval zijn, dan heeft dit volgens Heesen veel impact op de bestaande uitvoeringspraktijk. ‘Dit zou namelijk betekenen dat gemeenten en bestuursrechters wel mogen oordelen over de geldigheid van het beslag en dat er effectief alleen nog beslag mogelijk is op het vakantiegeld. Ook het incassobeleid van gemeenten zou dan hierop moeten worden aangepast. Daarbij lopen gemeenten een financieel risico wanneer zij bij een veroordeling de proceskosten en een schadevergoeding moeten betalen’, aldus Heesen. Dat maakt deze uitspraak bijzonder. Het is volgens Heesen nu afwachten of de CRvB deze lijn ook gaat volgen.