Vluchtelingenopvang: Oog voor de leefbaarheid in uw gemeente

De vluchtelingenstroom stelt alle Europese landen voor grote problemen. Sociaal, politiek en organisatorisch. In Nederland ligt de verantwoordelijkheid voor de organisatie van opvang en integratie van vluchtelingen grotendeels bij de gemeenten. Die zoeken daarbij naar een balans om enerzijds te voldoen aan de urgente vraag vanuit het Rijk en anderzijds te luisteren naar de belangen van de eigen burgers. Ook uw gemeente maakt afwegingen. Wat kunt u doen en welke middelen zijn er al of liggen voor het oprapen? De komende weken belichten wij hier de vluchtelingenproblematiek vanuit verschillende invalshoeken. In dit eerste deel: Oog voor de leefbaarheid in uw gemeente.

De rol van het COA

Het COA benadert gemeenten over de belangstelling om ergens een AZC of tijdelijke noodopvang te vestigen. Als gemeente bent u daartoe bereid, mensen in nood verdienen immers onze hulp. Bovendien, als u de ruimte beschikbaar hebt…
Natuurlijk zijn er ook zorgen, omdat de komst van een locatie tot onrust kan leiden. Het COA regelt weliswaar de opvang en de inrichting, maar het is vervolgens aan de gemeente om oog te houden voor de leefbaarheid in en rondom de locatie. Gelukkig is het merendeel van bewoners, raadsleden en lokale organisaties ook bereid om te helpen, waaruit mogelijke nieuwe samenwerkingsvormen en werkbare oplossingen voortkomen.

Afspraken tussen gemeente en COA

Leefbaarheid is meer dan alleen veiligheid en goede opvang. De bewoners van AZC of opvang moeten zich thuis gaan voelen in de buurt, de locatie zelf moet daadwerkelijk onderdeel gaan uitmaken van de wijk. Dat proces begint al bij het eerste verzoek van het COA en de heldere afspraken die gemeente en COA daaropvolgend met elkaar maken. De partijen leggen die afspraken vast in een bestuursovereenkomst. Daarin staat onder meer hoe een AZC goed moet gaan landen in de buurt. Veel gemeenten beseffen onvoldoende dat er in deze fase nog flink wat te onderhandelen valt met het COA.

Helder communiceren met bewoners

Tegelijkertijd is het van groot belang dat een gemeente ook helder communiceert met haar bewoners. Maak direct duidelijk dat de komst van het AZC een onwrikbaar feit is: we hebben het verzoek gekregen en we gaan mensen in nood helpen. Schets daarbij een helder beeld van het besluitvormingstraject en de rol van de raad. De gemeente zet de randvoorwaarden strak neer, waarbinnen vervolgens volop ruimte bestaat om gevoelens van frustratie en onveiligheid te benoemen en te betrekken bij de afwegingen. Toets deze wel steeds aan feiten.

Betrek omwonenden bij het proces

Het college neemt (in beginsel) het vestigingsbesluit voor het AZC. De praktijk wijst uit dat zo’n besluit nogal gevoelig kan liggen, met name door onzekerheid over het behoud van de leefbaarheid in de buurt. Buurtbewoners mogen op dat vlak hun bezorgdheid natuurlijk ook uiten, omdat zij als geen ander weten waar zich mogelijke problemen kunnen voordoen. Tegelijkertijd zijn veel van diezelfde bewoners enthousiast genoeg om zich in te zetten als vrijwilliger en met waardevolle  initiatieven te komen. Maak daar als gemeente gebruik van, werk samen. En neem de buurtinbreng mee in de onderhandelingen met het COA over een bestuursovereenkomst. Alleen daarom al is het zo belangrijk om burgers zo vroeg mogelijk bij het proces te betrekken en te laten meepraten. Zorg dat vanaf het begin duidelijk is wat er wel en niet bespreekbaar is, communiceer tijdig en transparant en benader mensen zo persoonlijk mogelijk.

 

Maak werk van integratie

Er is geen tijd te verliezen bij de integratie van asielzoekers, zo hield de WRR ons vorig jaar al voor. Het COA heeft als kerntaak om asielzoekers te huisvesten. Maar de integratie van asielzoekers is minstens zo belangrijk. Voor henzelf, maar zeker ook om hun kans op een snelle acceptatie te verhogen en meer contacten te maken met hun omgeving. Dat komt de leefbaarheid in de wijk allemaal ten goede.

Elementen voor soepele integratie

Scholing, werk, vrijwilligerswerk, taalverwerving, contacten leggen, allemaal essentiële elementen voor een goede integratie en een zachte landing. Zoals dagbesteding belangrijk is voor íeders persoonlijke ontwikkeling. Breng daarnaast ook de talenten van (alle) asielzoekers in een AZC in beeld, bijvoorbeeld met behulp van een talentscan. Ook dat soort afspraken horen thuis in de genoemde bestuursovereenkomst.

 

Betrek partners in de stad

Een stad of dorp kan op lokaal niveau afwijken van het landelijk beleid. Bijvoorbeeld door vluchtelingen meteen dagbesteding aan te bieden in de vorm van werk en scholing. Of door vanaf de eerste contacten met het COA het lokale bedrijfsleven, vrijwilligersorganisaties, onderwijs en zorgpartners actief bij de planvorming te betrekken. Bedrijven kunnen werkervaringsplekken of stageplekken aanbieden en kijken waar de talenten van de vluchtelingen inzetbaar zijn, asielzoekers kunnen vrijwilligerswerk doen in verpleegtehuizen en scholieren kunnen stage lopen op het AZC.

Kansen voor leefbaarheid

De komst van een AZC is niet louter een bron van onrust of een nieuwe bestuurlijke uitdaging. Het biedt ook kansen om de leefbaarheid te vergroten. Voorwaarde is wel dat u als gemeente de lokale samenleving stimuleert tot meedenken en meehelpen. Zet daarbij tevens ingrediënten in waaraan de buurt behoefte heeft, zoals de verbetering van de straatverlichting, de aanleg van extra parkeerplaatsen of een gezamenlijke moestuin.

Behoefte aan integraal vluchtelingenbeleid

Sommige gemeenten durven hun nek uit te steken voor goede opvang van vluchtelingen en bevordering van de leefbaarheid. Hun keuze om het anders te doen vraagt om lef en bestuurlijk zelfbewustzijn. Parallel daaraan rijst in veel gemeenten de behoefte om integraal naar het vluchtelingenvraagstuk te kijken.

 

Meer weten?

Wilt u meer weten over een integrale aanpak van het vluchtelingenvraagstuk? Neem contact op met Caroline Lindner (c.lindner@radaradvies.nl) of Lars Pijlman (l.pijlman@seinpost.com).

Dit artikel is mede tot stand gekomen door gesprekken met gemeenten en andere partijen die zich bezighouden met het vluchtelingenvraagstuk. Speciale dank gaat uit naar Lars Pijlman, projectleider AZC Gemeente Gouda, voormalig projectleider AZC Zutphen en directeur van Seinpost Adviesbureau.