Praat met inwoners over slavernijverleden en racisme

Het slavernijverleden en hedendaags racisme móeten in alle gemeenten meer aandacht krijgen. Niet alleen omdat 2023 het herdenkingsjaar van de slavernij is, maar ook omdat in het coalitieakkoord is afgesproken dat er meer aandacht moet komen voor dialoog over racisme. Dat is niet voor niets.

In het coalitieakkoord Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst staat dat de overheid meer aandacht wil geven aan onze gezamenlijke geschiedenis. Er staat ook in dat het Rijk zal bijdragen aan een Nationaal Historisch Museum en een Slavernijmuseum. Mijns inziens moeten gemeenten op hun beurt meer gaan doen aan het bevorderen van dialoog over het slavernijverleden en racisme. Want er zijn nog teveel pijnpunten die besproken moeten worden.

Slavernijverleden kan onder je huid kruipen

Het slavernijverleden kan voor veel Nederlanders, die op een of andere manier een connectie hebben met dit verleden, nog steeds op de meest onverwachte momenten onder hun huid kruipen. Een voorbeeld is de uitzending van 6 maart 2022 van het satirische programma Kiespijn. Presentator Diederik Ebbinge vroeg aan zijn gast en collega-presentator Dwight van van de Vijver:

‘Waarom die dubbele ‘van’? Hebben ze soms een foutje gemaakt bij de burgerlijke stand?’ Dwight legt vervolgens in twee zinnen uit dat zijn voorouders eigendom waren van meneer Van de Vijver. Vandaar de Van van de Vijver. Dwights medepanellid Rutger Castricum zei toen: ‘Ik dacht dat iemand het verkeerd geschreven had in de mail.’ Dwight: ‘De fout is wel gemaakt, maar dat zit meer bij jouw voorouders die het nodig vonden om…’ Castricum onderbrak hem met: ‘Oh, is het weer mijn fout?’ Dwight maakte zijn zin af: ‘… om slavernij te introduceren.’

Vervolgens vroeg Diederik nog aan Van van de Vijver of hij ‘zo’n beladen naam’ niet zou willen veranderen? Van van de Vijver legt daarop uit dat hij trots is op de naam, omdat zijn voorouders krachtige overlevers waren. Die geschiedenis wil hij levend houden voor zijn kinderen, onder andere via deze naam.

Ik voelde plaatsvervangende schaamte voor de defensieve en weinig empathische uitroep van Rutger Castricum. Maar ik realiseerde me, als vaste kijker van de documentaires van Dwight, ook dat me zijn markante achternaam nooit was opgevallen. Ik had de tweede van cognitief geskipt, omdat die niet in mijn referentiekader past.

Slavernij sociaal en maatschappelijk nauwelijks ontgonnen

Slavernij is een onderwerp dat sociaal en maatschappelijk nog maar nauwelijks is ontgonnen. Het zit nog niet in het Nederlands collectief bewustzijn, zoals dat bij de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog veel meer het geval lijkt. Toch is er een keur aan stichtingen, initiatieven en personen die veel over ons slavernijverleden weten en hier met veel vuur aandacht voor vragen. Ook zien mijn collega’s en ik bij de uitvoering van opdrachten dat er een veelheid aan sociaal kapitaal beschikbaar is in de samenleving. Ook op het gebied van slavernij.

Gebrek aan verspreiden sociaal kapitaal

Steeds opnieuw blijkt dat er veel energie en ideeën zijn om de afschaffing van slavernij te herdenken, het slavernijverleden als erfenis levend te houden en om hiervoor excuses te gaan krijgen van bewindspersonen die daarmee ook verantwoording afleggen. Tegelijkertijd ervaren deze best persons een gebrek aan podium en aan een luisterend oor van beslissers. Ook ontbreekt het nogal eens aan verspreiding van het sociaal kapitaal over het land. Kennis en inzichten die in bijvoorbeeld Limburg worden opgedaan, komen lang niet altijd elders in het land terecht waar gemeenten hun voordeel kunnen doen met deze kennis en kunde.

Organiseer dialoogtafels

Ik juich het voornemen van de overheid van harte toe om in de aanloop naar het herdenkingsjaar extra aandacht te besteden aan de dialoog over het slavernijverleden en hedendaags racisme. Wat mij betreft is vandaag de perfecte dag om die aanloop aan te vangen.

Organiseer dialoogtafels! Uit ervaring kan ik alleen maar zeggen: alleen dialoog draagt bij aan meer begrip voor de pijn die er nog altijd is bij inwoners die een connectie hebben met het slavernijverleden.