Dagbesteding nieuwe stijl: sectoroverstijgend, regie bij cliënt

Gemeenten krijgen per 1 januari 2015 op grond van de Wmo een brede verantwoordelijkheid voor de ondersteuning van burgers die beperkt kunnen participeren. Door gerichte ondersteuning bij het voeren van regie op het eigen leven, het uitvoeren van algemeen dagelijkse levensverrichtingen en het ontmoeten van anderen, kunnen burgers met een beperking langer thuis blijven wonen en participeren in de maatschappij. Dit draagt bij aan hun welbevinden en voorkomt onnodige medicalisering.

Ondersteuning op maat

De aanspraak op extramurale zorg in de AWBZ komt te vervallen en de bijbehorende budgetten worden (met 25% korting) overgeheveld naar gemeenten. Het doel is dat gemeenten in grote beleidsvrijheid ondersteuning op maat kunnen organiseren. Met de veranderingen in het zorgstelsel krijgt ook dagbesteding (nu Begeleiding Groep in de AWBZ) een andere invulling. Uit transitiearrangementen en eerste inkoopbestekken van gemeenten wordt zichtbaar dat zorgaanbieders en andere regionale en lokale partijen moeten gaan samenwerken om tot innovatieve, betere en goedkopere arrangementen voor dagbesteding te komen.

Dagbesteding

Dagbesteding omvat de activiteiten die organisaties aanbieden voor mensen met fysieke beperkingen, psychische of psychosociale problemen en mensen met een verstandelijke handicap. Op 1 juli 2013 hadden in de AWBZ volgens het CIZ 215.555 mensen in Nederland een geldige indicatie voor extramurale begeleiding. Vaak onderscheidt men verschillende vormen van dagbesteding:

• Arbeidsmatige dagbesteding, activiteiten met arbeidsmatig karakter waarbij een product of dienst tot stand wordt gebracht. De focus ligt hierbij op het aanleren en/of onderhouden van arbeidsvaardigheden;
• Activering gericht op vaardigheidstraining en/of persoonlijke ontplooiing en verkenning van individuele mogelijkheden. De activiteiten dragen bij aan herstel en/of rehabilitatiedoelen en bevorderen (her)integratie;
• Activering gericht op zinvolle dagbesteding afgestemd op de mogelijkheden en interesses van de kwetsbare inwoner. De activiteiten hebben een stabiliserend effect op het dagelijks leven van de inwoner waardoor het isolement, verergering van klachten of terugval wordt voorkomen;
• Activering gericht op beleving, belevenisgerichte activiteiten met extra aandacht voor sfeer, geborgenheid, veiligheid, ritme en regelmaat;

Vermindering van de belasting van mantelzorgers is in alle gevallen een belangrijk nevendoel.

Wat willen gemeenten?

Alle Nederlandse gemeenten zijn onder hoogspanning doende om te kunnen voldoen aan de wettelijke eisen met ingang van 2015. Vernieuwing van de mogelijkheden voor dagbesteding hebben daarbij niet overal prioriteit, maar veel gemeenten hanteren als richtlijn uitgangspunten als meer eigen regie voor cliënten, aandacht voor keuzevrijheid van cliënten en de ontwikkeling van nieuwe arrangementen, verbinden van formele en informele netwerken en ontkokering van het aanbod. Bij veel gemeenten worden aanbieders van dagbestedingsactiviteiten voor verschillende doelgroepen ´in de kring gezet´ om vernieuwingsrichtingen te verkennen en uit te werken. Het gaat dan om anders denken en werken: wijkgericht en sectoroverstijgend. Wat gemeenten vooral niet willen is dat aanbieders allemaal hun eigen oplossing voor dagbesteding in de Wmo als het ´ei van Columbus´ gaan presenteren. Dat is niet efficiënt genoeg en daarmee te duur.

Perspectief

De keuzevrijheid van cliënten is gediend met een menukaart-structuur waarin het aanbod voor kwetsbare ouderen, mensen met een beperking en psychische of psychosociale problemen en wellicht ook klanten uit de maatschappelijke opvang is samengevoegd. Onderzoeken naar voorkeuren van cliënten laten zien dat collectieve activiteiten voor velen meerwaarde hebben. Maar ook individuele arrangementen moeten tot de mogelijkheden behoren, al dan niet gecombineerd met een eigenbijdrageregeling ter financiering. Ter ontsluiting van het menukaartsysteem kunnen gemeenten overwegen te werken met een onafhankelijke dagbestedingscoach. Die heeft de rol om door goede vraagverheldering cliënten en/of cliëntvertegenwoordigers bij te staan om tot een arrangementskeuze te komen. Diezelfde dagbestedingscoach kan ook de schakel vormen tussen vraag en aanbod in dagbesteding en de door de gemeenten te organiseren toegang tot het sociaal domein. Feit is dat de toegang tot dagbesteding er in Nederland divers uit zal komen te zien en dat de expertise in sociale wijkteams of brede Wmo-loketten inzake dagbestedingsmogelijkheden niet als vanzelf aanwezig is.

Johan Vermeulen - 06 2240 4910  - j.vermeulen@stade.nl