‘Gevaarlijke aannames’ in beleidsopvattingen partnergeweld

Dat het bevorderen van economische zelfstandigheid de beste bescherming biedt tegen partnergeweld is een onjuiste én gevaarlijke aanname. Zo concludeert promovenda Suzanne Bouma in haar proefschrift 'Werk als oplossing? Narratieven over de waarde van werk ter preventie van en herstel na partnergeweld’.

Economische zelfstandigheid

De algemene opvatting over partnergeweld en werk is dat slachtoffers (meestal vrouwen) door te werken aan economische zelfstandigheid kunnen ontsnappen aan de gewelddadige situatie thuis. De werkelijkheid is een stuk complexer. Het kan voor vrouwen juist gevaarlijk zijn om (meer) te gaan werken, volgens Bouma. 'Deze blinde vlek bij beleidsmakers en professionals betekent dat we onterecht vasthouden aan ‘werk als oplossing’ en signalen van een vergroot risico op partnergeweld onopgemerkt blijven.'

Kamerstukken

De onderzoeker, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, analyseerde voor haar promotieonderzoek Kamerstukken waarin gesproken wordt over huiselijk geweld. Zo schrijft de universiteit op haar website. Betaald werk wordt steeds sterker neergezet als oplossing, zo blijkt. 'Opvallend', volgens Bouma, 'want in dezelfde periode toonden wetenschappers juist aan dat het verband tussen ‘werk’ en ‘partnergeweld’ complex is en werk zelfs een potentiële risicofactor kan zijn.'

Ervaringen anders

Waar die onderzoeken zich vooral baseerden op surveys is Bouma met de vrouwen zelf in gesprek gegaan. Ze interviewde 22 vrouwen en observeerde trainingen van De Nieuwe Toekomst (een interventie die vrouwelijke slachtoffers van partnergeweld ondersteunt in hun re-integratie naar betaald werk). De vrouwen hadden veel kritiek op het idee dat werk partnergeweld kan voorkomen. Het hebben van een inkomen stopt niet meteen huiselijk geweld, en een veelvoorkomend probleem was daarnaast dat de gewelddadige partner de toegang tot het ‘eigen geld’ belemmerde.

Pijnlijke realiteit

De vrouwen spraken ook over de immateriële waarde van werk. Het biedt sociale steun, een veilige haven, afleiding en heeft een potentiële signaleringsfunctie. Maar dat is niet altijd zo, vertelde Aniek (41). Ze kreeg van een bedrijfsarts het advies om een assertiviteitstraining te volgen. 'Ik kan er nu wel om lachen, hoor. Het eerste huiswerk wat ik kreeg was ‘nee zeggen’. Een week later kwam ik terug bij die assertiviteitstraining met dikke blauwe ogen. ‘Dit is wat ik krijg als ik nee zeg.’ Toen is uiteindelijk het balletje wel gaan rollen.'

Focus te groot

Werk kan helpen bij sommige situaties, maar de beleidsopvatting dat het dé oplossing is komt volgens Bouma niet overeen met de realiteit. Werk is niet voldoende en heeft soms ook te veel negatieve gevolgen. De focus op werk is bij hulpverleners en beleidsmakers te groot. En dit kan zelfs voor onnodige druk zorgen. In de trainingen en 46 (groeps-)interviews met gemeentelijke ambtenaren en medewerkers in de vrouwenopvang en re-integratiediensten zag Bouma dat zij eigenlijk ook gevangen zitten. Met de wet- en regelgeving enerzijds en de behoeften van de vrouwen anderzijds. 

Beleidsimplicaties

Bouma roept op het beleid weer aan te laten sluiten bij ervaringen van slachtoffers en de bevindingen uit wetenschappelijk onderzoek. 'Beleidsmakers lijken vast te houden aan een eenduidig causaal verband tussen ‘werk’ en ‘partnergeweld’ terwijl de vrouwen iets anders zeggen, stelt Bouma, 'er wordt onterecht een simpele oplossing geboden voor een heel complex probleem.' Ook is het nodig de beleidsdefinitie van ‘economische zelfstandigheid’ aan te passen en daarbij ook rekening te houden met economisch geweld: 'In Nederland kijken we alleen naar de hoogte van het inkomen. We zijn vergeten om te kijken of iemand daadwerkelijk toegang en controle tot heeft tot dit inkomen.'