Vrijwilligers van toegevoegde waarde in schuldhulpverlening
‘Vrijwilligers kunnen vooral helpen als er geen overzicht meer is in de inkomsten, uitgaven en schulden.'
Vrijwilligers kunnen waardevolle bijdrage leveren aan de schuldhulpverlening. Maar als de problematiek te complex is, is het verstandiger om de hulp aan professionals over te laten. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Jansje van Middendorp.
Meer rust
In veel gemeenten worden vrijwilligers ingezet om mensen met geldzorgen te ondersteunen. En dat werkt, concludeert Jansje van Middendorp, die onlangs promoveerde aan de Radboud Universiteit op dit onderwerp. Cliënten in de schuldhulpverlening die worden geholpen door vrijwilligers, hebben na afloop van het traject minder ernstige financiële problemen en ervaren meer rust.
Overzicht
‘Vrijwilligers kunnen vooral helpen als er geen overzicht meer is in de inkomsten, uitgaven en schulden’, zegt Van Middendorp. ‘Ze ondersteunen in het op een rij zetten van inkomsten en uitgaven, het aanvragen van inkomensondersteunende regelingen en eventueel in het maken van betalingsafspraken met schuldeisers. Ook helpen ze bij het verzamelen van de benodigde documenten om toegang te krijgen tot de formele schuldhulpverlening.’
Te complex
Maar de trajecten zijn lang niet altijd succesvol. Meer dan een kwart van de cliënten in Van Middendorps onderzoek viel voortijdig uit, waarna hun financiële problemen kunnen toenemen. ‘Soms is de problematiek te complex. Zo lijken er steeds meer cliënten te zijn met problematische schulden, die geen aanspraak kunnen of willen maken op formele schuldhulpverlening. Ook zijn er vaker hulpvragers met psychische problematiek, een licht verstandelijke beperking, beginnende dementie of grote gezondheidsklachten.’
Afbakenen
Dat soort complexe gevallen werken demotiverend voor vrijwilligers. ‘Dat is zonde’, vindt Van Middendorp. ‘We willen natuurlijk voorkomen dat zij stoppen als vrijwillige hulpverlener.’ Daarom is het zaak om vrijwilligers goed te begeleiden, hun doelgroep af te bakenen en grenzen te stellen in het soort ondersteuning dat zij kunnen bieden. Coördinatoren bij lokale welzijns- en vrijwilligersorganisaties hebben daar een belangrijke rol in.
De problematiek rond schuldhulpverlening is genoegzaam bekend. Zie de diverse rapporten en fora, ook hier. Het heeft teveel trekken van een slecht georganiseerde geldverslindende bureaucratische chaos.
Waarbij schuldeisers meestal aan het langste eind trekken, ten koste van de saniet. De saniet is doorgaans beter af met een Wettelijke schuldsanering (Wsnp). Een voorafgaand schuldhulpverleningstraject is echter voorwaarde voor toelating tot de Wsnp.
De 'vrijwilligers' zijn doorgaans deskundiger dan de 'professionals'. Dat geldt met name voor diegenen die een schuldhulpverleningstraject hebben doorgemaakt. De laatsten draaien hun hand niet om voor genoemde 'complexe problematiek'. Dit in tegenstelling tot de betaalde medewerkers van schuldhulpverleningsinstanties.
Overigens is de 'complexe problematiek' doorgaans hooguit 'gecompliceerd'. Gróót verschil. Maar dat terzijde.
Uit het artikel blijkt dan ook dat met 'professionals' vooral wordt gedoeld op niet-schuldhulpverlening professionals.
Het tijdens een schuldhulpverleningstraject inschakelen van dergelijke externe deskundigen is uiteraard een no-brainer. Althans, zóu dat moeten zijn.
Gemeenten nemen te vaak onvoldoende zélf verantwoordelijkheid voor schuldhulpverlening. Doorgaans is het uitbesteed aan een gemeenschappelijke regeling. Daarmee is ook de verantwoordelijkheid in de la verdwenen.
Een oplossing zou zijn indien gemeenten zélf ex-sanieten zouden benaderen met het verzoek 'professioneel' vrijwilliger - mét onkostenvergoeding - te worden.
Deze vrijwilligers met uitgebreide praktijkervaring kunnen dan ruimschoots vóór een shv-traject de schuldenaar daadwerkelijk helpen met begrip, begeleiding, ondersteuning en advies.
Hierdoor kan een schuldhulpverleningstraject zelfs voorkómen worden. Niet zelden gaat het immers slechts om een situatie welke de schuldenaar door omstandigheden boven het hoofd is gegroeid en waarin deze is murw gebeukt door onwillige schuldeisers. Ademruimte en een betrouwbare steun doen dan wonderen voor de schuldenaar om zélf weer de regie te nemen.
Ik vrees echter dat een dergelijk scenario voor de doorsnee gemeente té eenvoudig is en dús een brug te ver.