Extra inkomen voorkomt crimineel gedrag

Een verhoogd inkomen helpt voormalig gedetineerde ggz-cliënten om hun leven op orde te krijgen, zo blijkt uit een pilot in Den Helder. Deelnemers konden beter voor zichzelf zorgen en ervoeren minder stress. Dankzij het extra inkomen daalde ook het risico om terug te vallen in crimineel gedrag.

Kwaliteit van leven

Drie jaar lang werd het inkomen van de deelnemers door de gemeente Den Helder opgehoogd tot 1.350 euro per maand. Het verhoogde inkomen heeft voor vrijwel alle deelnemers ‘ontzettend veel betekend’, concluderen de betrokken onderzoekers. Door de vermindering van geldzorgen ervoeren de deelnemers een hogere kwaliteit van leven. Verantwoordelijk wethouder Pieter Kos (Stadspartij Den Helder): 'Dit onderzoek laat zien dat geld, geluk en stabiliteit sterk met elkaar verbonden zijn. Het geeft stof tot verder nadenken.'

Daltons

De pilot, uitgevoerd door Den Helder en de GGZ Noord-Holland Noord, oogstte bij aanvang onbegrip onder inwoners. De proefpersonen werden in een cartoon in de lokale media afgebeeld als de Daltons, de criminele familie uit de Lucky Luke-stripboeken, vertelde wethouder Pieter Kos destijds. Maar Kos bleef achter het experiment staan: 'Ja, ik snap dat het controversieel is. Maar het gaat om inwoners van Den Helder die onze hulp verdienen. We zoeken naar manieren om mensen uit de ellende te helpen. Dat is waar wij als overheid voor op aarde zijn.' 

Koelkast

De veertien deelnemers aan de pilot zijn ggz-cliënten die een gevangenisstraf hebben uitgezeten. De meesten groeiden op in een gewelddadige omgeving en kwamen al op jonge leeftijd in aanraking met politie en justitie. Aan het begin van de pilot leefden ze allemaal op of onder de armoedegrens. Bijna allemaal hadden ze schulden en stonden ze onder bewind. Sommigen konden zich geen essentiële zaken zoals een koelkast veroorloven.

Basale levensbehoeften

Door de inkomenssteun van de gemeente Den Helder gingen de deelnemers er gemiddeld 344 euro per maand op vooruit. Omdat de meeste deelnemers onder bewind stonden en moesten rondkomen van 40 tot 70 euro leefgeld per week, betekende dit in de praktijk vaak meer dan een verdubbeling van het besteedbare inkomen. De deelnemers besteedden het extra inkomen vooral aan basale levensbehoeften zoals een leefbare woning, kleding en boodschappen. Ook werd een deel van het geld besteed aan drank en drugs. Toch zien de onderzoekers geen structurele toename in het middelengebruik.

Drempels

De extra bestedingsruimte had op veel vlakken positieve effecten op de deelnemers. Doordat ze minder geldzorgen hadden, beter konden eten en vaker konden ontspannen, ging de kwaliteit van leven omhoog. Wat betreft participatie in de samenleving, via werk of anderszins, veranderde er echter weinig. Sommige deelnemers gaven aan nog steeds te veel drempels te ervaren om werk te vinden.

Coronamaatregelen

Eén van de deelnemers, Romano, een man van rond de 40, merkt dat hij dankzij het extra inkomen weerbaarder is geworden. Hij heeft ruimte gekregen om aan zijn toekomst te werken en kan beter met tegenslagen omgaan. Zo liet hij zich niet uit het veld slaan door de coronamaatregelen. Zonder de inkomenssteun had hij zich misschien wel bij de protesten tegen de maatregelen aangesloten, zegt hij.

Risico

Voor bijna alle deelnemers daalde het risico om opnieuw het criminele pad te kiezen. Dat kwam enerzijds omdat er dankzij het extra inkomen minder noodzaak was voor criminele activiteiten. Bovendien was wegblijven van de illegaliteit een voorwaarde om de uitkering te behouden; de deelnemers hadden dus iets te verliezen. Daarnaast zorgde de financiële rust voor een vermindering van prikkelbaarheid en agressie.

Maatschappelijke kosten

'Afname van delictgedrag en maatschappelijke overlast resulteert in een fijnere, veiligere gemeentelijke leefomgeving en een verlaging van maatschappelijke kosten', stellen de onderzoekers. Hoeveel de methode heeft opgeleverd aan maatschappelijke kostenbesparingen, is echter niet berekend.