Perspectief voor jonge ex-gedetineerden

Als een van de eerste Nederlandse gemeenten ­benoemde Dordrecht in 2019 een ‘re-integratie officier’, bij wijze van experiment. Die moet voorkomen dat jonge ex-gedetineerden na hun ­vrijlating terugvallen in de criminaliteit. De intensieve en persoonlijke aanpak levert rijk én gemeente winst op, zo blijkt uit de eerste onderzoeksresultaten.

Ranglijstjes

Als burgemeester Wouter Kolff (VVD) vertelt over ‘zijn’ stad van 120.000 inwoners waarvan hij vijf jaar burgemeester is, gaat het al gauw over ranglijstjes. Steeds meer mensen willen in Dordrecht wonen, vertelt hij, wat woonaantrekkelijkheid ­betreft staat de stad op nummer 7 van de 50 grootste steden. 

Dordrecht West

Dan komen de scores waar hij minder trots op is. Wat welvaart betreft staat Dordrecht momenteel bijvoorbeeld op de 42ste plaats. ‘We zijn in dit lijstje ietsje gestegen, maar er is duidelijk nog werk aan de winkel.’ Dordrecht kent een aantal wijken die in sociaaleconomisch opzicht zwak zijn, met name Crabbehof, Wielwijk en Krispijn. Ze maken deel uit van het gebied ­Dordrecht West dat onlangs werd opgenomen in het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid, samen met andere ­gebieden in Nederland waar de welvaart structureel achterblijft.

Justitie en Veiligheid

Deze wijken vormen doorgaans ook het belangrijkste werkveld van re-integratie officier Bart Reedijk, aangesteld door Kolff in 2019. Het gaat om een functie die tot voor kort nog helemaal niet bestond, verbonden aan een experiment van het ministerie van Justitie en Veiligheid ­waarvan de burgemeester inmiddels ­landelijk boegbeeld is.

Roofovervallen

Reedijk helpt jonge daders tot 27 jaar van zogeheten high impact crimes,  zoals roofovervallen en woninginbraken, om hun leven op de rit te krijgen. Het gaat er daarbij volgens Kolff om dat je er ‘als gemeente voor zorgt dat de samenleving iemand die zijn straf heeft uitgezeten weer absorbeert, zodat die persoon weer een volwaardige rol kan vervullen. Dat vind ik heel erg passen bij de rechtstaat waarin we leven.’

Zachte hand

Kolff is ‘buitengewoon tevreden’ over de resultaten. ‘De gemiddelde recidivecijfers van ex-gedetineerden ligt rond de 50 procent; bij de jongeren die tot nu toe in ons rio-programma zaten, is dat iets meer dan 20 procent.' Voor het succes maakt het volgens hem veel uit wie de rol van de rio vervult. 'Je moet goed in staat zijn om bij deze moeilijke doelgroep zowel de harde als de zachte hand te kunnen hanteren. En je hebt doorzettingsmacht nodig in het ­contact met alle organisaties waar je mee te maken hebt.’

Saté-prikker

Officieel heeft rio Bart Reedijk die doorzettingsmacht niet. Kolff:  ‘Het is extreem belangrijk dat hij gewoon tegen partijen zegt: ik ben de rio, houd rekening met mij! En dat kan hij ook zeggen omdat ik hem bestuurlijk gezien afdek, de rio valt direct onder mij. Ik heb alle vertrouwen in Bart, geef hem de vrije hand. Daardoor gaan deuren open van instanties die soms dicht blijven. Als je voor mensen een baan, opleiding of woning wilt regelen, of een combinatie daarvan, is iedereen bezig is met zijn eigen stukje. De kracht van de rio is dat die daar als een satéprikker doorheen gaat.'
 

De driehoek

Deelname van de jongeren is vrijwillig maar niet vrijblijvend. ‘Als het nodig is, zegt de rio tegen een jongere: als je dit of dat niet doet, dan lig je eruit en hebben we je in het snotje en gaan er andere trajecten lopen', zegt Kolff. 'Ik wil zo ver mogelijk wegblijven bij dreiging, maar als iemand niet meewerkt dan zegt hij eigenlijk: ik wil crimineel zijn. Op dat moment kom je in aanraking met alles en iedereen die criminaliteit bestrijdt, dat hebben we in de driehoek ook zo afgestemd.'

Broers

De officier van justitie werkt daar dan aan mee, net als de politie. Kolff: 'En dan kan het zomaar gebeuren dat een jongere hinderlijk wordt gevolgd. Ook gaan we dan vaak de omgeving aanspreken. Dan zoeken we ouders, broers, familieleden en vrienden op en vragen hen of zij er voor kunnen zorgen dat die persoon op het rechte pad blijft. Dat vinden ­mensen over het algemeen niet leuk, maar het werkt wel.’

Uitbreiding

Nu de pilotfase is afgerond gaat Dordrecht door met de rio. ‘We vinden het werk van Bart zo belangrijk, dat we hem als gemeente inmiddels zelf in dienst hebben genomen en dus ook zelf gaan betalen – tot nu toe deed het ministerie van Justitie en Veiligheid dat. Het ministerie gaat binnenkort wel de uitbreiding van Barts team bekostigen.’

Toekomstperspectief

Uit onderzoek blijkt dat de baten van de rio voor een groot deel bij dat ministerie terechtkomen, vooral in de vorm van uitgespaarde gevangeniskosten. ‘Ik vind het helemaal prima als het ministerie er ook profijt van heeft’, reageert Kolff. ‘Mij gaat het vooral om de maatschappelijke winst voor Dordrecht en die is tweeledig: minder criminaliteit en meer toekomstperspectief voor jonge inwoners die uit detentie komen.’

Lees het hele interview met Wouter Kolff, en met re-integratie officier Bart Reedijk, in Binnenlands Bestuur 18-2022.