Onmachtige ouders onder toezicht
De term “onmachtig ouderschap” drukt wellicht, anders dan termen als “ongeschikt”, “onbekwaam”, “onverantwoord” of ”niet willen, niet kunnen”, gevoelsmatig het beste uit dat het er niet om te doen is, om verslaafde, psychiatrische of LVB ouders die niet in staat zijn een veilige opvoedsituatie voor hun kinderen te realiseren daarvoor te veroordelen.
Het debat over ongemakkelijke waarheden in de jeugdzorg kreeg afgelopen vrijdag 13 april een nieuwe impuls met de indrukwekkende uitzending van Zembla over kinderen van verslaafde, psychiatrische en licht verstandelijk beperkte ouders.
Ik hoop van harte dat het taboe dat rondom dit thema leeft nu definitief doorbroken is. Met de verloskundige die in het programma Nieuwsuur commentaar leverde op de Zembla uitzending ben ik van mening dat de aandacht die het thema nu krijgt gebruikt moet worden voor een breed maatschappelijk debat, waarbij de maatregel van verplichte anticonceptie niet meer maar ook niet minder dan een ultiem redmiddel is.
Diegenen die in reactie op Zembla stellen dat sprake is van eenzijdige aandacht voor schrijnende gevallen hebben natuurlijk in die zin gelijk, dat er ook vele positieve voorbeelden zijn van vooral psychiatrische en licht verstandelijk gehandicapte ouders, die, vaak met de nodige hulp vanuit het sociale netwerk en professionals, in staat zijn goed voor hun kinderen te zorgen. De LVB ouders die eveneens commentaar leverden in Nieuwsuur waren daar een voorbeeld van. Het is in dit verband ook belangrijk om te benadrukken dat het niet moet gaan om een doelgroepenbeleid waarbij ouders met een bepaalde aandoening per definitie als ongeschikt worden bestempeld, maar om een beleid gericht op ouders die onmachtig zijn om hun kinderen veilig op te voeden. Toch is de “eenzijdige” aandacht voor schrijnende gevallen van onmachtig ouderschap mijns inziens zeer te billijken, omdat dit de enige manier is om het taboe van wegkijken te doorbreken.
De term “onmachtig ouderschap” drukt wellicht, anders dan termen als “ongeschikt”, “onbekwaam”, “onverantwoord” of ”niet willen, niet kunnen”, gevoelsmatig het beste uit dat het er niet om te doen is, om verslaafde, psychiatrische of LVB ouders die niet in staat zijn een veilige opvoedsituatie voor hun kinderen te realiseren daarvoor te veroordelen. Verslaving en psychiatrische stoornissen zijn ziektes, en met LVB problematiek wordt je geboren. Eerder, steviger gedwongen ingrijpen moet in dit soort situaties dan ook niet worden gezien als straf voor wie dan ook, maar in de eerste plaats als noodzakelijke maatregel om kwetsbare kinderen in de knel te beschermen. En in de tweede plaats om de betreffende ouders tegen zichzelf in bescherming te nemen.
Teneinde deze insteek ook wettelijk te verankeren, wordt het nu de hoogste tijd om eindelijk eens werk te maken van de ondertoezichtstelling voor ouders. Als 75% van de jeugdzorgproblematiek wordt veroorzaakt door problematiek bij de ouders, dan past het niet om, zoals nu, de kinderen onder toezicht te stellen. Dat is ook psychologisch een verkeerd signaal. Wellicht dat het nieuw leven in blazen van de PvdA initiatiefnota “Onverantwoord ouderschap” van 10 juni 2010, daarvoor het platform kan zijn. De initiatiefnota, gericht op het uiteindelijk tot stand brengen van nieuwe wetgeving, is nu nog vooral beperkt tot het wettelijk regelen van verplichte anticonceptie, maar verdient mijns inziens een bredere insteek van ondertoezichtstelling van ouders met alleen als laatste redmiddel gedwongen anticonceptie. Het verdient daarbij, gezien de gevoeligheid van de materie, aanbeveling om het initiatiefvoorstel niet langer alleen een initiatief van de PvdA Tweede Kamer fractie te laten zijn, maar te streven naar breed politiek draagvlak. Ik vermoed en denk te weten dat er in de meeste politieke partijen voorstanders te vinden zijn.
Natuurlijk moeten en kunnen we vanuit de jeugdzorg nog veel meer doen om onmachtige ouders in vrijwillig kader te motiveren tot het accepteren van hulp en/of het vrijwillig afzien van (opnieuw) kinderen krijgen. Daar slagen we overigens ook nu al steeds beter in. Laten we niet vergeten dat 75% van de jeugdzorg aan onmachtige ouders al in het vrijwillig kader plaatsvindt en dat maar 10% van de kinderen van onmachtige ouders uit huis wordt geplaatst. Maar ook in de jeugdzorg is de gebroken schepping een realiteit. Een realiteit die we niet groter moeten willen laten zijn dan echt onvermijdelijk.
Verplichte anticonceptie wordt moeilijker, dit valt dan onder dwangmedicatie wat nu alleen toegepast kan worden wanneer de persoon in direct gevaar is voor zichzelf of anderen. De moelijkste vraag is, waar trekken we de grens en wat vinden we onbekwaam.