Omzien naar een ander

Goeree-Overflakkee hád een geheim. Jongeren gebruik(t)en er meer alcohol en drugs dan in de rest van het land. En net als overal begonnen ze ook op het Zuid-Hollandse eiland op steeds jongere leeftijd met slempen. ‘Maar het is geen geheim meer’, zegt wethouder Wim Bruggeman (ChristenUnie, sociale zaken en werkgelegenheid, welzijn, cultuur en volksgezondheid) van de gemeente Dirksland. ‘Onze kracht is dat we het drankmisbruik onder jongeren niet geheim hebben gehouden maar het geheim hebben onthuld. Het is geen taboe meer. Het is bespreekbaar geworden. In het begin was het moeilijk en natuurlijk was er weerstand.

Mensen zeiden: “Bij ons is dat niet”. Maar nu, een paar jaar na de start van het programma Het Geheim van Goeree-Overflakkee zou ik geen kerk kunnen noemen die het bestaan van een drank-en drugsprobleem op het eiland ontkent. Wij hebben het gezamenlijk bespreekbaar gemaakt en ervoor gezorgd dat de voorlichting en de hulpverlening over alle doelgroepen op Goeroe-Overflakkee is uitgewaaierd. Natuurlijk ontkennen sommige mensen nog steeds dat er een drankprobleem is. Maar dat heeft niets te maken met het feit dat de vier gemeenten op het eiland gesloten gemeenschappen zijn en in de Bible Belt liggen. Net als overal willen mensen gewoon niet te koop lopen met hun problemen en ellende.’

Het is sinds de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) op 1 januari van het vorige jaar aan wethouder Bruggeman als ‘bestuurlijk trekker’ om de regie te voeren over de bestrijding van de drank- en drugsellende op Goeree-Overflakkee. Onder jongeren én onder volwassenen. Beleidsmedewerker Mathy Baijens bestiert als voorzitter van de ambtelijke werkgroep van de vier gemeenten Middelharnis, Dirksland, Goedereede en Oostflakkee en de GGD de dagelijkse leiding vanuit het gemeentehuis van Dirksland. Centrumgemeente Spijkenisse en de vier gemeenten hebben voor dit jaar iets meer dan 160.000 euro beschikbaar gesteld voor het antidrugs en drankprogramma. Penningmeester is de GGD in Spijkenisse. Het Geheim van Goeree-Overflakkee heeft volgens Mathy Baijens geprofiteerd van de komst van de Wmo. Baijens: ‘Het is duidelijk geworden wie de regie heeft in dit spel. Gemeenten zijn zich ook zeer bewust dat zij die rol van regisseur moeten vervullen. Er worden nu vlugger keuzes gemaakt. In het verleden waren vijftien uitvoeringsinstellingen met elkaar in gesprek om gezamenlijk de prioriteiten te bepalen. Dat was toen nodig om voldoende draagvlak te creëren bij de uitvoerende instellingen. De organisatie is sneller en slagvaardiger geworden. We sturen nu veel strakker.’

Via de GGD en andere instanties organiseren de vier gemeenten van Goeree-Overflakkee voorlichting, hulpverlening en handhaving. Alleen hier zijn alle politieauto’s uitgerust met blaastestapparatuur en volgt op iedere aanhouding een test. ‘Het Geheim van Overflakkee’ probeert het niet zover te laten komen. Daartoe is onlangs in Middelharnis de actie SuperFris gestart. Voor het eerst in Nederland heeft een gemeente een akkoord afgesloten met alle supermarkten om caissières een weerbaarheidstraining te geven.

Mathy Baijens: ‘Een jonge bewoner van het eiland werd ladderzat aangetroffen aan de dijk in Middelharnis. We begrepen wel dat zoiets niet eerder met hem was gebeurd, maar toch hebben we aan de aanbodkant actie ondernomen. Aanbod kweekt namelijk consumptie. We zijn naar de supermarkten gestapt. De kans is groot dat de supermarkt helemaal niet fout zat. Misschien haalde iemand de drank voor die jongen. Strikt formeel ben je als supermarkt niet fout als je ziet dat een oudere knaap buiten je winkel de drank uitdeelt, maar moreel ben je dat wel. We zijn met de supermarktmanagers om de tafel gaan zitten. Wij hebben cursussen ontwikkeld voor caissières en die aangeboden aan de supermarkten. Die meiden hebben in de gaten gekregen dat ze wel degelijk wat kunnen zeggen. Ze hebben geleerd hoe je dat moet doen. Dit programma is een zo’n succes dat eerst Goedereede en later de andere twee gemeenten het voorbeeld van Middelharnis volgen. Drank is overal en wordt door iedereen geaccepteerd. Waar het om gaat is dat we dus het aanbod voor jongeren indammen.’

Samen met de gemeente beslist de GGD welke activiteiten waar worden uitgevoerd. In een sportclub of op school waar kinderen in de groepen 4 tot 8 een weerbaarheidstraining krijgen. Of in de kerk. Productgroepcoördinator van de GGD in Spijkenisse Christa Kuyper: ‘Wij stappen niet zelf bij de dominee binnen, daar hebben we partijen voor die van dezelfde grondslag zijn. Dan heb je het bijvoorbeeld over de christelijke verslavingszorginstelling De Hoop. De dominee gaat zich hopelijk realiseren dat het in zijn kerkgemeente ook mis kan gaan en herkent misschien wanneer het misgaat.

Hij kan de kerkgangers aanspreken en eventueel hulp van De Hoop inroepen. Een kerk is bij uitstek een organisatie die normen kan aandragen en erop kan wijzen dat overmatig drankmisbruik niet normaal is. Dat is veel belangrijker dan het signaleren van dat ene geval waarin het mis dreigt te gaan.’

Gemeentecoördinator Mathy Baijens vult aan: ‘Op Goeree-Overflakkee hebben de kerken invloed en wij maken graag gebruik van hun contacten. Ze hebben een strak verenigingsleven, er wordt catechisatie gegeven, je hebt jeugdverenigingen. Alle christelijke scholen op het eiland hebben al eens iemand van De Hoop op bezoek gehad, en misschien wel twee of drie keer. Ook de GGD komt met voorlichting op die scholen langs, net als de politie.’

De jeugd wordt op school benaderd, de supermarkt verkoopt ook niet meer alles aan iedereen en sportclubs worden gekort in hun subsidie als ze geen strikt alcoholbeleid voeren. Wethouder Wim Bruggeman van Dirksland: ‘Als sportclubs geen alcoholbeleid hebben, dan kort de gemeente de subsidie met tien procent. De GGD moet er voorlichting kunnen geven. Als de clubs niet willen, dan gaan we naar een korting van twintig procent. Daar is politiek draagvlak voor, want als er één gemeenteprogramma is dat iedereen raakt, dan is het wel Het Geheim van Goeree-Overflakkee. Zuipkeetjes zijn er volgens de gemeenten niet het eiland, maar er worden wel grote schuurfeesten gehouden. Tot op heden zijn deze niet verboden.

Beleidsmedewerker Mathy Baijens: ‘Als je de schuurfeesten verbiedt, verdwijnen ze in de illegaliteit. Nu kun je als voorwaarde voor een vergunning beveiliging bij de ingang eisen, uitgerust met een blaasapparaat. Heb je gezopen, dan kom je er niet in. Medewerkers van gezondheidsinstelling Bouman gaan naar binnen om te zien of de organisatie zich aan de afspraken houdt.’De gemeenteraad van Dirksland bemoeit zich volgens wethouder Bruggeman niet inhoudelijk met Het Geheim van Goeree-Overflakkee en de Wmo zolang er ‘niet te veel geld gaat zitten in de overlegstructuren’. Bruggeman: ‘Dan hebben ze geluk want de lijnen zijn erg kort. De GGD en de ambtelijke werkgroep zijn niet groot. We moeten geen overlegindustrie willen.’

Via scholen en sportverenigingen zijn de jongeren op het eiland wel aanspreekbaar, maar met de ouders ligt dat anders. GGDcoördinator Christa Kuyper: ‘De ouders zijn moeilijk te bereiken maar ze zijn wel heel belangrijk. Het vraagt inventiviteit en doorzettingsvermogen. Je kunt een laagdrempelige aanpak kiezen. Zo hebben we een keer voorlichting op een christelijke school gegeven over opvoeden. Dan trek je natuurlijk niet meteen fel van leer, maar probeer je via workshops te achterhalen wat er leeft in die redelijk gesloten gemeenschappen.’

Wethouder Wim Bruggeman: ‘Waar vader het soms enorm stoer vindt dat zijn zoontje van 11 twee glazen bier drinkt. Ik weet waar ik het over heb, want naast mijn wethouderschap ben ik directeur van een basisschool met 460 leerlingen, de grootste van het eiland. Als ik vraag aan kinderen van groep 8 wie deze week een pilsje heeft gedronken, dan gaan zomaar tien vingers omhoog. De vaders zijn de aanstichters van die ellende. Ze kicken erop. Ze zouden een tik voor hun kop moeten hebben. Moeders zijn daar niet trots op. We waarderden dan ook de inzet van de ‘Moedige Moeders’ op het eiland om het probleem van drugs- en alcoholverslaving bespreekbaar te maken. Wij subsidiëren hun werk. Begin dit jaar organiseerden ze in Middelharnis een gratis weerbaarheidscursus voor gezinsleden van gebruikende gezinsleden. Ik heb in de loop van de jaren gemerkt dat kinderen veel eerder aan de drank gaan. Vroeger was het alcoholgebruik in de gezinnen gereserveerd voor het weekeinde en een feestje. Tegenwoordig komen steevast ‘s avonds rond half tien de chips en het bier op tafel. Ouders geven het slechte voorbeeld. De jeugd lanterfantert vervolgens op het parkeerterrein achter de school en ‘s ochtends liggen er dan rustig veertig lege bierblikjes.’

De Wmo betekent voor wethouder Wim Bruggeman van Dirksland ‘omzien naar een ander’ en dat past dus naadloos in Het Geheim van Goeree-Overflakkee. Was het ‘Geheim’ in het begin gericht op de jeugd, in 2006 werd het programma ‘Wmo-proof’ gemaakt door iedereen erbij te betrekken. Omzien naar een ander betekent niet dat de gemeente achter de voordeur wil, kan of gaat inspecteren.

Beleidsmedewerker Baijens: ‘Het is niet onze bedoeling om in te breken in de vrije ruimte van een burger. Mensen stellen zelf hun normen. Wij komen niet om half tien binnen om dat biertje weg te halen, maar we laten mensen wél nadenken. Als een kind van 13 iedere avond halflam thuiskomt, dan kun je als gemeente opvoedingsondersteuning en hulpverlening aanbieden. En we mogen ouders echt wel vertellen dat ze ook néé tegen hun kinderen kunnen zeggen. In dat samenspel van preventie, hulpverlening en handhaving moeten de uitvoerende instellingen elkaar niet voor de voeten lopen. Omdat samenwerking niet van nature ontstaat, is het goed dat de gemeente de rol van regisseur heeft gekregen. Partijen vragen ook om die coördinatie. Je merkt dat de uitvoerende instellingen echt met elkaar willen samenwerken en er niet op uit zijn om elkaar de loef af te steken.’

Drank en drugs

Uit onderzoek van de GGD in Spijkenisse en Bouman GGZ in Capelle a/d IJssel blijkt dat overmatig drankgebruik onder jongeren tussen de 13 jaar en 17 jaar hoger is op Goeree-Overflakkee dan op Voorne-Putten (17 procent tegen 10-12%) en iets hoger ligt dan het landelijke gemiddelde. Daarnaast blijkt het harddrugsgebruik onder jongeren in de gemeente Oostflakkee twee keer zo hoog te liggen als elders op het eiland. Bijna zeventig procent van de 12-jarige meisjes drinkt alcohol. Twintig procent van de 14-jarige meisjes en zestien procent van de 14-jarige jongens is tenminste een keer per maand dronken.

Op de vraag of ‘Het Geheim van Goeree-Overflakkee’ daar verandering in heeft gebracht, zegt de voorzitter van de ambtelijke werkgroep van de vier gemeenten op Goeree-Overflakkee Mathy Baijens: ‘Hoe kun je meten wat zonder jouw inspanning zou zijn gebeurd? Metingen van de GGD zeggen vooral iets over waar we op moeten inzetten, maar niet of het drank- en drugsgebruik door de inzet van verslavingspreventieactiviteiten is afgenomen. De Wmo stelt ook niet dat je een resultaatverplichting hebt, je hebt als gemeente en regisseur wel een inspanningsverplichting.’ (Zie ook: www.geheimvango.nl)