Ombudsman en afvoerputje

Bij ombudsmannen komen de gekste verhalen binnen. De ombudsfunctie is toch een soortement afvoerputje voor wanhopige mensen die er niet meer uitkomen. Laatst nog een prachtige documentaire gezien ‘I, Daniel Blake’ over een timmerman die verstrikt raakt in de red tape. 

Verbaast me niks, er zijn veel Daniel Blake-jes.

Zo is de wereld van zorg & ondersteuning complex, ook na drie jaar overgang van hogere naar lokale overheden. ‘Waar zijn we aan begonnen?!’, klinkt overal. Rapporten, Kamervragen, onderzoeken, analyses, hartekreten van huisartsen, van GGZ, van armoedebestrijders, laat staan columnisten zoals die geweldige dr. Zaat in de Volkskrant. Zorgverleners, ambtenaren, wethouders, ze doen hun stinkende best, maar ojee, het was een jungle, bleef een jungle.

Vóór 2015 was dat juist de aanleiding om de zorg grotendeels over te hevelen naar gemeenten. Dicht bij hun inwoners, integrale aanpak, wijkteams die snel en op maat de goeie dingen doen. Ik geloofde erin. Maar het hardnekkige probleem van verkokering, schotten en loketten is omgeturnd in nieuwe kokers: Jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning, Participatiewet, Wet langdurige zorg, Zorgverzekeringswet. Ook de waaier aan mogelijkheden voor inwoners om te klagen is wirwarrig verspreid: zorggeschillencommissies (voor GGZ, voor ziekenhuizen, voor jeugd, voor ouderenzorg…), klachtencommissies/klachtfunctionarissen bij zorgaanbieders zelf, tuchtcolleges, branche-colleges, bezwaarcommissies bij de gemeente met beroep en hoger beroep op de bestuursrechters, kinderrechters, personen- en familierechters. En dus de ombudsman als je er niet meer uitkomt.

Ik mag zo nu en dan meelopen met de ombudsmanmensen in Amsterdam. Klagers hebben niet zozeer een klacht - of het moet zijn een klacht over het hele systeem. Nee, ze hebben een probleem. Dat om een oplossing vraagt. Zo zien ze dat bij de ombudsman. Maar goed, iedereen en ook de wetgever spreekt van klachtrecht, dus vandaar. 

Op het spreekuur vliegen de termen om de oren van bezoeker én om die van ombudsmensen: uitstroommakelaar, KamersMetKansen, zorgmakelaar, inkomensconsulent, maatwerkontwikkelteam, SamenDoenteam, OuderKindTeam, wijkteam, straatjurist, bijzondere doelgroepen, warme overdracht, stadsloket, leercirkel. De weg naar de hel is geplaveid met goede bedoelingen.

Toch weer veel loketten, toch weer complexe regels, toch weer veel verschillende financieringsstromen en voorwaarden die ieder op zich nog wel te volgen zijn maar bijelkaar genomen loop je vast. De meeste wrijving lijkt er te zijn bij de samenwerking tussen hulpverleners en de dienst werk en inkomen van gemeenten. Iedereen is als de dood voor precedentwerking en het gevreesde gelijkheidsprincipe. Maarre … geen enkel geval is gelijk. En dat principe zegt ook dat ongelijke gevallen, ongelijk moeten worden behandeld, toch? Krijg dat maar eens tussen de oren bij de goedwillende ambtenaren. Laat staan dat het uitvoerbaar is - maatwerk is écht veel werk.Dat vergt een omslag én wijze ambtenaren die naar de bedoeling van de wet en regels kunnen handelen. Het is niet allemaal kommer en kwel. Een ombudsman zorgt ook voor doorbraken en oplossingen. 

Maatwerkontwikkelteam, mooi woord voor Galgje.

Mechtild Rietveld
Meer columns van Mechtild Rietveld leest u hier.