Coronacrisis zet hulp aan werkzoekenden onder druk

Gemeenten moeten nú de personeelsbezetting voor de dienstverlening aan werkzoekenden opschalen, willen ze de verwachte groei aan hulpvragen het hoofd kunnen bieden. Ook is het belangrijk om de meest kwetsbare werkzoekenden niet uit het oog te verliezen, om te voorkomen dat de achterstand als gevolg van de coronacrisis nog groter wordt. 

Nasleep
Dat zijn de twee belangrijkste bevindingen van de Inspectie SZW (van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid), die onderzoek deed naar de impact van de coronacrisis op de gemeentelijke dienstverlening op het gebied van werk en inkomen. Hoewel de Inspectie een positief beeld heeft van het aanpassingsvermogen van gemeenten in het begin van de coronacrisis – zoals bijvoorbeeld gedemonstreerd in de voortvarende uitvoering van de Tozo – zijn er ook belangrijke zorgen over de nasleep van de crisis.

Nu al
Zo bestaat het risico dat gemeenten de benodigde ondersteuningscapaciteit niet tijdig opschalen. Volgens de Inspectie zouden gemeenten 'nu al alles in het werk moeten stellen om de personele capaciteit aan te passen aan de verhoogde instroom en ondersteuningsbehoefte, rekening houdend met de benodigde inwerktijd en het beslag dat inwerken legt op het huidige personeelsbestand.' De Inspectie is er niet van overtuigd dat gemeenten daar al voldoende mee bezig zijn.

Nijpend
Gemeenten geven aan zorgen te hebben over de toereikendheid van het beschikbare budget. De 'als nijpend ervaren financiële situatie van veel gemeenten' is een belangrijke reden voor de terughoudendheid om nieuw personeel aan te trekken. Volgens de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) zijn er bovendien onvoldoende gekwalificeerde klantmanagers te vinden op de arbeidsmarkt. In beperkte mate kan het probleem op creatieve wijze worden opgelost door bijvoorbeeld het opleiden van werkzoekenden tot klantmanagers, schrijft de vereniging. Maar dat is geen volledige oplossing.

Onoverbrugbaar
Als de dienstverlening niet wordt opgeschaald, ontstaat er nog een tweede risico, waarschuwt de Inspectie SZW. Dan worden gemeenten gedwongen om keuzes te maken in de inzet van de schaarse capaciteit, waarbij juist de meest kwetsbare groepen gevaar lopen om 'verdrongen' te worden. Het ondersteunen van inwoners met een lichtere hulpvraag levert immers sneller concrete resultaten op. Als gemeenten hier niet alert op zijn, is het risico groot dat de achterstand van de meest kwetsbare groep onoverbrugbaar wordt, signaleert de Inspectie. Uiteindelijk gaat dat ten koste van de effectiviteit van de dienstverlening, en leidt het tot grotere maatschappelijke problematiek.

Prikkelwerking
Dat risico komt voort uit 'de combinatie van financiële prikkelwerking in het inkomensbudget en schaarste in het activeringsbudget', duidt de VNG in een reactie. 'Gevolg van deze combinatie is dat gemeenten zich genoodzaakt zien vooral in te zetten op mensen die relatief gemakkelijk naar een reguliere baan kunnen worden geholpen.' De VNG roept het kabinet dan ook op om die onderliggende problemen aan te pakken.