Wet Bibob: Use it or lose it!

De wet Bibob bestaat deze maand alweer 21 jaar en nog steeds zijn er gemeenten die de wet niet of amper toepassen. ‘Dat brengt je geheid in de problemen. En we kunnen helpen met onze Bibob-tool, maar aan nonchalance kunnen we helaas niet zoveel doen,’ zegt directeur Horst Streck.  

De wet Bibob is een goede wet tegen ondermijning, vindt Horst. ‘De wet groeit ook mee met nieuwe ontwikkelingen, er mag steeds meer. Een criminele gemeente-hopper kun je nu sneller detecteren, omdat je recente Bibob-onderzoeken van andere gemeenten mag gebruiken. Als je de wet goed toepast, ontspringen de slimmeriken wellicht nog steeds de dans, maar verklein je de risico’s enorm.’

Áls je de wet goed toepast. Daar zegt Horst wat. Helaas kent hij nog steeds gemeenten die alleen een Bibob-onderzoek doen wanneer ze een signaal krijgen over een ondernemer of een bedrijf. ‘Met zo’n minimale aanpak mis je veel. Want over slimmeriken krijg je nooit signalen, die zorgen wel dat ze onder de radar blijven.’

En hij kent zelfs gemeenten die helemaal niets doen. Het is onverantwoorde nonchalance, als je het Horst vraagt: ‘Je raakt geheid in de problemen.’ Een goed of eigenlijk slecht voorbeeld is Voorschoten. Vorige maand kwam de gemeenteraad van Voorschoten er bij toeval achter dat Bibob-onderzoeken bij de gemeente geen onderdeel zijn van de reguliere bedrijfsvoering. ‘De gemeente loopt daarmee een reëel gevaar,’ aldus Horst. Hij doelt op het feit dat buurgemeenten van Voorschoten de wet wel consequent toepassen. ‘Als er dan één gemeente in de regio is die dat vertikt, geloof me, dan is die ene gemeente het paradijs voor mensen die willen frauderen.’

Altijd alles checken

Het college van Voorschoten heeft beterschap beloofd. En kan te rade gaan bij de gemeente Nuenen in Noord-Brabant. In die gemeente telde een bedrijventerrein liefst 83 autobedrijven. Totdat de gemeente besloot tot een fanatieke Bibob-aanpak, met camera’s en het invoeren van een vergunningplicht. Dertig procent van de bedrijven vertrok. Ook hebben de zes Dommelstroom-gemeenten, waaronder Nuenen, sinds 2021 een gezamenlijk Bibob-beleid, om het waterbedeffect te voorkomen.

Gemeenten die bij vergunningaanvragen altijd alles checken, zijn – uiteraard – favoriet bij Horst. ‘Je voorkomt daarmee ook willekeur. Of je een ondernemer wel of niet graag mag, dat maakt bijvoorbeeld niet uit, er wordt altijd een Bibob-onderzoek gedaan.’

Tijdbesparend

Horst mag zich verbazen over de grote verschillen in aanpak tussen gemeenten, hij begrijpt dat Bibob-onderzoekers dun gezaaid zijn. Ook financieel experts die resultaten van onderzoeken kunnen beoordelen zijn er bijna niet. ‘Alleen al daarom is automatisering echt een must. Handmatige Bibob-onderzoeken zijn ongelooflijk tijdrovend.’

Eerlijk gezegd mist Horst ook wel eens voldoende gedréven ambtenaren. ‘We zijn altijd blij als we ze tegenkomen. Zij willen het verschil maken bij de aanpak van ondermijning. Ze willen versnellen en ze weten dat wij dat kunnen realiseren met onze Bibob-tool. Met ons systeem kan één ambtenaar het werk van vijf ambtenaren doen.’

Privacy gewaarborgd

Maar dan is het nog zaak om te durven. ‘Als we in gesprek gaan met bestuurders en ambtenaren over onze software, zijn er veel vragen over privacy. Als ze de regels niet goed volgen, komen ze misschien in de problemen. Een begrijpelijke vrees, maar het helpt niet om voor de zekerheid dan maar helemaal niets te doen. Bovendien is de privacywetgeving prima toe te passen op onze software.’

Horst hoopt bij gemeenten vaker de mindset van een ondernemer aan te treffen: het moet gewoon goed en snel geregeld worden. Niet alleen omdat de wet het al 21 jaar voorschrijft, ook omdat het simpelweg nodig is. ‘Uit onderzoek blijkt dat per jaar 13 miljard euro wordt witgewassen. Een bedrag dat moeilijk hard te maken is, aan de poort wordt immers niet gecheckt. Maar al zou het bij nader onderzoek bij 13 miljard blijven, het lijkt mij erg veel. Dat maakt het waardevol om bij Noctua te werken. We noemen onze tool soms een digitale Sherlock Holmes. Hoe beter en slimmer wij die maken, hoe minder ondermijning een kans krijgt.’