Moedige wethouders
Stel je bent wethouder en je krijgt met veel decentralisaties te maken. En dan zou opeens het stukje Jeugd GGZ maar niet over moeten omdat er anders die knip komt?
Gemeenten worden vanaf 2015 verantwoordelijk voor het regelen (‘inkopen’) van goede zorg voor jeugd en gezin. Momenteel regelen zorgverzekeraars en provincies de ‘inkoop’ voor Jeugd GGZ respectievelijk jeugdzorg. Inhoudelijk overlappen Jeugd GGZ en jeugdzorg elkaar voor 70%. Terecht dat men dat wil bundelen qua ‘inkoop’. Weer een schot geslecht.
Let wel, ik heb het hier over ‘inkoop’, niet over de uitvoering, de directe hulpverlening. Zorgverzekeraars zijn financiële organisaties die denken in termen van ‘schadelast’. Provincies denken in termen van ‘reduceren van aanspraak op jeugdzorg’. Beide denken vanuit hun hokjes, zo is ons stelsel. De transitie moet daar juist een einde aan maken: transformatie!
Maar er is hardnekkige weerstand o.a. in de wereld van de GGZ. Waah, die gemeenten ‘kunnen het specifieke GGZ-deel van jeugdzorg niet regelen’. Alsof gemeenten zelf kinderen gaat be-GGZ'en? Alsof de huidige ‘inkopers’ van GGZ (= zorgverzekeraars) het zo goed doen? Een veelgehoord tegenargument is ‘de knip’ tussen GGZ/jeugdzorg tot 18 jaar en daarna. Die knip, dat kan echt niet. Vindt de GGZ.
Stel je voor, je bent wethouder. Je krijgt veel decentralisaties over je heen: jeugdzorg, Jeugd GGZ, ouderenzorg, onderwijszorg, Wmo. En dan zou opeens het stukje Jeugd GGZ maar niet over moeten omdat er anders die knip komt? Decentraliseer dan ook maar de volwassenen-GGZ. Why not? Dan ook geen knip, mooi toch? Zijn de zorgverzekeraars ook af van die ingewikkelde GGZ-wereld, waar ze niet zoveel verstand van hebben.
Staatssecretaris Van Rijn, VNG, IPO en Zorgverzekeraars Nederland hebben recentelijk afgesproken samen de transitie te begeleiden. Gemeenten moeten tijdens en na de transitie in 2015 ook nog eens de zorg transformeren. Dat duurt effe en dan hebben ze wel wat steun nodig: het kan toch niet zo zijn dat er een kind in de knel komt (alsof dat nu niet gebeurt). Voordeel, zo belooft de staatssecretaris: de ‘oude’ jeugdzorg/GGZinstellingen kunnen zo in en na 2015 een ‘zachte landing’ maken via Regionale Transitie Arrangementen. Oh, en er moet ook ruimte zijn voor vernieuwing, belooft de staatssecretaris.
Maarre, transformatie is allang aan de gang, veelal buiten de bureaucratische paden en hokjes om, van onderop. Ouders doen samen met de hun vertrouwde verwijzers zelf de ‘inkoop’ al, als het mag van verzekeraar of provincie. Mondjesmaat mag dat. Een groep van 26 moedige wethouders heeft vorige week een schitterende open brief geschreven aan de Tweede Kamer over transitie en Jeugd GGZ. Die laten zich niet gek maken door dreigende verhalen over ‘kwetsbare kinderen’ en bevoogding, zo van ‘laat ons voor jullie de inkoop maar een paar jaar voordoen’. Die wethouders hebben groot gelijk.
Mechtild Rietveld
Meer columns van Mechtild Rietveld leest u hier.
De toegang tot jeugdzorg in de zin van de Wet op de Jeugdzorg is momenteel hoogdrempelig (via indicatie door BJZ, betaald door de provincie), de toegang tot jeugdGGZ (Zorgverzekeringswet) is nu heel laagdrempelig: via verwijzing door huisarts (soms ook BJZ), betaald door zorgverzekeraars. Verwijzing door de huisarts blijft ook na de transitie. Dat gaat buiten gemeenten om (dat is best wel een discussiepunt, maar de staatssecretaris zegt nadrukkelijk dat dat blijft). Sommige gemeenten zijn bezig met buurtteams, een soort multidisciplinaire verwijsteams met allerlei professionals, ook ggz-professionals (mag ik hopen). Die kunnen - naast de huisarts - ook gaan verwijzen naar zorgaanbieders. Maar gemeenten zullen niet zelf inhoudelijk zich kunnen bemoeien met de verwijzing, zij zullen alleen het verwijzingsproces faciliteren en zorgen dat dat integraler en sneller gebeurt ipv nu zo versnipperd. Zo worden jeugdzorg en jeugdggz dichter bijelkaar bekeken vanuit wat er nodig is voor een kind en gezin; het wordt meer maatwerk en meer contextueel (kind én ouders én school). Althans, dat mag ik hopen. Sterker nog: ik denk persoonlijk dat al die buurtteams/verwijsteams niet eens nodig zijn, dat worden een soort BJZ-tjes maar dan met een andere naam. Kost weer veel geld en verwijzingstijd, niet goed voor kinderen. Waarom niet de huisarts c.q. de ouders zelf vertrouwen? Dat is nu juist de bedoeling van de transitie/transformatie. In elke gemeente zal gekeken worden wat nodig is en waar het kind/gezin zijn hulp kan krijgen, inclusief als er ggz-hulp nodig is. Dat verschilt per kind, ter beoordeling van professionals, zoals nu ook gebeurt.
Gemeenten moeten de kans grijpen om hun burgers dichtbij te steunen, van preventie tot zware ggz. Het blijven de verwijzers die net zoals nu, bepalen hoe het kind het beste kan worden geholpen.
Wel zijn gemeenten bang dat ze geen grip op die verwijzigingen hebben, zeker omdat ze minder budget krijgen. Maar er is nu best heel erg veel geld, kan minder. Bovendien, ook zonder transitie komt er minder geld, ook voor jeugdGGZ. Zorgverzekeraars zijn allang bezig met het trachten te verkleinen van het basispakket en met het sluiten van contracten met GGZ-aanbieders waarbij sprake is van lagere budgetten, de zogeheten plafonds: als dat plafond is bereikt, moeten zorginstellingen dit jaar al 'nee' zeggen tegen ouders en kinderen. En dat wordt volgend jaar erger. Zorgverzekeraars (en provincies) vinden het goed dat de zorgaanbieders dan wachtlijsten gaan creëren, zodat men tegen de politek kan zeggen: geef ons extra geld voor het wegwerken van de wachtlijsten. Maar deze manier van werken gaat nu steeds minder 'soepel'. De Opvoedpoli heeft dit jaar (en volgend jaar) ook te maken met plafonds, maar wij gaan geen wachtlijsten kweken. We zijn gedwongen een cliëntenstop in te voeren als onze plafons (per zorgverzekeraar en provincie verschillend!) zijn bereikt . En dan moeten we onze cliënten verwijzen naar hun verzekeraar, die nu nog de zorgplicht heeft. Hopelijk gaat dat veranderen als gemeenten die zorgplicht overnemen en zij hun 'inkoop' goed regelen. Het kan best!