Meest kwetsbaren blijven in bijstand door tijdgebrek consulenten

De caseload van klantmanagers bij gemeenten, die verantwoordelijk zijn voor het begeleiden van mensen uit de bijstand naar een betaalde baan, is te hoog. Dat blijkt uit een rapport van de Nederlandse Arbeidsinspectie. Klantmanagers moeten daardoor keuzes maken tussen klanten aan wie ze meer- of minder tijd besteden. De meeste aandacht gaat dan vaak naar bijstandsgerechtigden die zelf al erg gemotiveerd zijn of een korte afstand tot de arbeidsmarkt hebben.

Caseload

Hierdoor vallen juist de meest kwetsbare mensen potentieel buiten de boot, signaleert de arbeidsinspectie. Niet alleen ervaart het overgrote deel van de klantmanagers de caseload als te hoog, ook de administratieve lasten blijken een grote belemmering. Die kosten gemiddeld ruim een derde van de tijd waarover een klantmanager beschikt. Tegen de arbeidsinspectie geven de participatieconsulenten aan dat ze een derde van hun caseload onvoldoende in beeld hebben.

Kwetsbaren

Gemiddeld vinden consulenten dat ze 40 procent van hun cliënten onvoldoende aandacht geven. Dat zijn vaker de mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Klantmanagers zien zichzelf genoodzaakt om te kiezen welke klanten ze meer aandacht geven en kiezen dan vaak voor de cliënten waarbij het snelst resultaat te behalen is. Soms ook omdat daarop wordt gestuurd door de directie of een wethouder. In sommige gemeenten werken ze met uitstroomtargets. 'Deze focus op snelle uitstroom brengt het risico met zich mee dat klanten kunnen worden gediscrimineerd (bijvoorbeeld op basis van hun leeftijd) of naar onvoldoende passend werk worden geleid', aldus de arbeidsinspectie.

Voorwaarden

Volgens de arbeidsinspectie is het voldoende aandacht kunnen geven aan iedere klant één van de vijf belangrijkste voorwaarden voor de doeltreffendheid van re-integratie onder de participatiewet. De andere vier zijn: geen belemmeringen in beleid of middelen, voldoende ruimte voor de menselijke maat, goede samenwerking binnen het sociaal domein en het UWV en het hebben van voldoende kennis en expertise.

Tijd en menselijke maat

Uit de gesprekken die de arbeidsinspectie voerde met klantmanagers bij gemeenten en samenwerkingsverbanden komt naar voren dat zij eigenlijk bij alle vijf de voorwaarden soms tegen dingen aanlopen. Zo zijn er belemmeringen bij de inzet van middelen: 71 procent van de consulenten zet minder vaak voorzieningen in dan ze zouden willen. De beschikbare tijd is daarbij een factor, maar ook ingewikkelde aanvraagprocessen. Ook de menselijke maat ontbreekt soms nog, volgens de klantmanagers vooral als het gaat over de begrijpelijkheid van brieven en websites. De participatiewet is ook te ingewikkeld, signaleert de meerderheid.

UWV stroef

Verder is de samenwerking met het UWV vaak niet goed. In interviews geven klantmanagers aan dat dit te maken heeft met de beperkte bereikbaarheid van het UWV. Ook ontbreekt het volgens de consulenten bij het UWV aan maatwerk. De participatieconsulenten zelf blijken ook niet altijd over voldoende kennis en expertise te beschikken. Driekwart van hen geeft aan meer te willen weten over de meest effectieve re-integratieaanpak. ‘Vaak doe ik maar wat, ik ben ook geen psycholoog’, was bijvoorbeeld één van de reacties. Klantmanagers zijn wisselend positief over de ruimte die hun werkgever biedt voor scholing en kennisontwikkeling.

Herkend door de belangenorganisaties

VNG, Divosa en SAM onderschrijven de algemene conclusie en bevindingen van de Arbeidsinspectie. ‘Namelijk dat professionals die uitvoering geven aan de Participatiewet te maken kunnen hebben met lastige werkomstandigheden die van invloed zijn op de doeltreffendheid van de re-integratiedienstverlening.’ Zij zien met name knelpunten ten aanzien van het re-integratie instrumentarium en de te hoge caseload terug in de praktijk.