Mogelijk vergunningstelsel tabak gaat nog jaren duren

Het huidige demissionaire kabinet onderneemt geen stappen richting een vergunningsstelsel waarmee gemeenten het aantal tabaksverkooppunten kunnen beperken. Dat schrijft staatssecretaris Maarten van Ooijen in een brief aan de kamer. Indien een volgende regering wel besluit door te gaan met deze wens van de Tweede Kamer duurt het nog jaren voordat het wetgevingstraject is afgerond.

Motie

In maart van dit jaar nam de Kamer een motie aan waarmee het kabinet opdracht kreeg ‘een vergunningplicht voor verkooppunten van tabak uit te werken waarbij de gemeente een maximumaantal verkooppunten per wijk kan hanteren’. Onderzoek van het Amsterdam UMC laat zien dat een dergelijke vergunningsplicht een uniek middel kan zijn om het aantal tabakszaken terug te dringen. De toespitsing op wijkniveau is van belang om dat verkooppunten zich nu al onevenredig veel in armere wijken bevinden.  

Al veel gebeurd

De afgelopen jaren zijn er al veel nieuwe regels bijgekomen, zo benadrukt Van Ooijen in zijn brief. ‘In 2022 zijn sigarettenautomaten verboden. Per 1 juli 2023 is de online verkoop van tabaksproducten en e-sigaretten verboden en in 2024 volgt een verbod op de verkoop van rookwaren in supermarkten.’ Vanaf 2032 mogen alle rookwaren alleen nog worden verkocht in speciaalzaken. Naar verwachting blijven er dan nog 1.500 verkooppunten over, van de 10.000 die er nu zijn.

Lokale handvatten

De angst is echter dat nu supermarkten vanaf 2024 geen sigaretten meer mogen verkopen, er een sterke toename komt van het aantal tabaksspeciaalzaken. Naar aanleiding van de motie heeft het kabinet onderzocht welke maatregelen deze ontwikkelingen mogelijk tegen kunnen gaan. Het invoeren van een vergunningstelsel met zogenoemde schaarse vergunningen, waarbij de gemeente een maximumaantal verkooppunten per wijk kan hanteren, is onderhevig aan de Europese Dienstenrichtlijn. Het mag alleen wanneer er geen discriminerende werking is, het in het algemeen belang is, en wanneer er geen minder beperkende maateregelen mogelijk zijn.

Administratieve last

Hoewel mogelijk, ziet de staatssecretaris ook kanttekeningen. Het invoeren van een vergunningstelsel zou bijvoorbeeld een wijziging van de Tabaks- en rookwarenwet vergen. Een wetgevingstraject duurt minimaal twee jaar, en pas daarna kunnen gemeenten lokale regelgeving invoeren. Daarnaast vraagt een vergunningsstelsel best wat capaciteit van gemeenten. De aanvraagprocedure van schaarse vergunningen brengt flink wat administratieve last, en het besluit om wel- of geen vergunning te verlenen staat open voor bezwaar en beroep. Daarmee liggen nieuwe juridische procedures ook op de loer. Een vergunningsstelsel dat alleen nieuwkomers uitsluit is overigens niet toegestaan.

Volgend kabinet

De staatssecretaris besluit alles overziend nu geen verdere stappen te nemen richting een gemeentelijk vergunningsstelsel. ‘De inschatting is dat het aantal verkooppunten in 2032 ook zonder aanvullende maatregelen aanzienlijk afgenomen zal zijn. Gezien de demissionaire status van het kabinet laat ik eventuele besluiten over aanvullende maatregelen over aan een volgend kabinet.’ Een verhoging van de leeftijdsgrens voor tabaksverkoop naar 21 jaar kan volgens het kabinet een effectieve maatregel zijn om het aantal rokende jongeren terug te drinken. Ook dit laat Van Ooijen aan een nieuwe regering.