'Laat inburgeraar nut cursus zien'

Te veel allochtonen participeren onvoldoende in de Nederlandse maatschappij, zo meent de overheid, en daarom moeten meer mensen een inburgeringsprogramma volgen. Want – zo is het uitgangspunt – kennis van de Nederlandse taal is noodzakelijk om mee te doen in de samenleving.

De deelname aan de inburgeringscursussen blijft echter achter, vooral van degenen die volgens de nieuwe Wet inburgering niet verplicht zijn om in te burgeren. Dat zijn de zogeheten vrijwillige inburgeraars. Onder hen zijn veel moeders, die, zo is de gedachte, alleen al omwille van hun kinderen de taal zouden moeten leren.

Leeuwarden is niet de enige gemeente die moeite heeft om de vrijwillige inburgeraars voor een taalcursus te winnen. Regioplan onderzocht voor de gemeente wat inburgeraars weerhoudt en wanneer ze zich eventueel wél zouden willen aanmelden. Dat Nederlands leren belangrijk is, betwijfelt bijna niemand, ook de inburgeraars zelf niet. Van de geënquêteerden in het onderzoek van Regioplan zei meer dan 90 procent de taal (beter) te willen leren.

Maar de stap om ook echt een cursus te volgen, blijkt voor velen te groot. Meestal noemen de respondenten tijdgebrek en andere praktische bezwaren als reden. ‘Maar vaak bleek daar toch nog iets anders achter te zitten,’ vertelt Marjolein Brink, onderzoeker bij Regioplan. ‘Bijna alle mensen die we spraken, hadden al eerder een taalcursus gevolgd, zonder dat die het verwachte resultaat had opgeleverd. Dat maakte sommigen onzeker. Dit gold vooral voor laagopgeleide migrantenvrouwen.’

Betere baan

Het is belangrijk, zo blijkt uit het onderzoek, om potentiële inburgeraars bij de werving duidelijk te maken wat een taalcursus hen kan opleveren: een betere baan, gesprekken kunnen voeren met de leerkrachten op de school van je kinderen en meer sociale contacten in de wijk.

‘Het lijkt soms of Nederlands leren een doel op zich is geworden’, meent Brink. ‘Maar je leert de taal om te kunnen functioneren in de maatschappij. En andersom geldt: wie na de cursus gewoon weer de hele dag thuis zit en alleen boodschappen doet bij de Turkse groenteman, raakt het geleerde ook snel weer kwijt. Eén van onze aanbevelingen is dan ook om uitstroom naar participatie op te nemen in het inburgeringstraject, en aanbieders daar op af te rekenen.’

Een deel van de vrijwillige inburgeraars bestaat uit werkende mannen die soms al vele jaren in Nederland wonen en de taal behoorlijk spreken. Zij vertelden de onderzoekers dat ze graag hun schriftelijke vaardigheden willen verbeteren, om bijvoorbeeld een goede sollicitatiebrief te kunnen schrijven. Maar daarvoor bestaan geen inburgeringscursussen.

Brink: ‘Sommige mannen spreken op B1-niveau, maar hun andere vaardigheden schieten tekort om op dat niveau examen te doen. Toch hebben ze geen zin om een cursus op een lager niveau te volgen, omdat het taalonderwijs aan inburgeraars de laatste jaren steeds meer op spreekvaardigheid is gericht. En spreken, dat kunnen ze dus al.’

Ook de nadruk in het huidige inburgeringsprogramma op kennis van de Nederlandse samenleving en praktische vaardigheden (de ‘portfolio-aanpak’), werkt niet voor de meeste allochtonen die al lang in Nederland wonen, vertelt Brink. ‘Zij voelen zich gekwetst dat ze moeten laten zien dat ze een bankrekening kunnen openen, terwijl ze al tientallen jaren in de maatschappij meedraaien.’

Deze bezwaren gelden zeker voor de Antillianen in Leeuwarden. Zij hebben een Nederlands paspoort en spreken over het algemeen redelijk goed Nederlands. Maar vanwege het ‘risicoprofiel’ van deze etnische groep (grote werkloosheid en schooluitval) wil Leeuwarden hen toch graag het inburgeringsprogramma laten volgen. Brink: ‘Antillianen zeggen: wij hoeven niet in te burgeren, wij zijn Nederlandse burgers, en daar hebben ze gelijk in. Het is in hun geval beter om het over bijscholing te hebben.’