'Kind moet centraal staan bij hervorming jeugdzorg, niet geld'

In de jeugdzorg wordt op dit moment een trits aan bezuinigingen doorgevoerd waarvoor nog helemaal geen onderbouwing is. En er wordt geen geld gereserveerd voor verbeteringen, ondanks dat de Commissie van Wijzen hiertoe oproept.

SER-advies

Dat zegt Jeugdzorg Nederland-directeur Olaf Prinsen naar aanleiding van een onlangs verschenen SER-advies over de jeugdzorg. Als lid van de SER-commissie Sociale Zekerheid en Gezondheidszorg was Prinsen betrokken bij dit advies. Hierin wordt het kabinet 'met klem' opgeroepen om zo snel mogelijk 10 urgente aanbevelingen uit te voeren. 'In het belang van de jeugdigen en de zorgprofessionals kunnen noodzakelijke veranderingen niet langer uitblijven’

Systemen

Het betreft aanbevelingen uit een eerder SER-advies, namelijk het voorjaar 2021 verschenen rapport Jeugdzorg: van systemen naar mensen. Hiermee is volgens de raad echter nog nauwelijks iets gedaan. 

Personeelstekort

 ‘Van systemen naar mensen verscheen bewust rond de Tweede Kamerverkiezingen’, zegt Prinsen. ‘Het was een handreiking aan het nieuwe kabinet om op korte termijn de meest urgente problemen op te lossen. Inmiddels zijn die problemen alleen maar groter geworden, onder meer door het grote personeelstekort in de jeugdzorg.’

Lokale wijkteams

Hoog op de urgentielijst van de SER staat onder meer de versteviging van het lokale wijkteam – dat moet het ventiel worden waardoor de druk op de sector afneemt.  ‘Er komen nu veel te veel kinderen in de jeugdzorg terecht’, zegt Prinsen. ‘Door de wijkteams beter te equiperen kan je er vroeger bij zijn en waar nodig voorkomen dat sommige kinderen zwaardere problemen ontwikkelen. Daardoor kan je betere zorg geven aan die kinderen die echt zijn aangewezen op de jeugdzorg.’

VNG

De VNG voelt zich verantwoordelijk om de ‘lokale infrastructuur’ te verbeteren, zo laat een woordvoerder schriftelijk weten. ‘Het is onze wens dat het traject van de Hervormingsagenda Jeugd daar op korte termijn duidelijkheid over geeft, zodat alle partijen daarmee aan de slag kunnen gaan.’ De VNG steunt ook de oproep van de SER om nu snel de acute problemen in de jeugdzorg op te lossen.

Werkdruk

Een van die acute problemen is het hoge ziekteverzuim in de jeugdzorg - 6,8 procent in het tweede kwartaal van 2022. ‘Dit betekent een toenemende werkdruk voor de overgebleven collega’s’, aldus het recente SER-advies.  ‘Ondanks hun harde werk om de gaten dicht te lopen, groeien de wachtlijsten, zodat de jeugdigen in kwetsbare posities niet (tijdig) de hulp krijgen die ze nodig hebben. Dit is schadelijk voor de jeugdigen, maar ook frustrerend voor zorgprofessionals.’

Wegkopen

Volgens de SER hebben zorginstellingen ook last van lokale wijkteams die personeel wegkopen, vooral bij de specialistische jeugdzorg en de jeugdbescherming. ‘We zien inderdaad veel verloop naar wijkteams’, bevestigt Prinsen. ‘Neem bijvoorbeeld de jeugdbeschermers die nu actie voeren voor een lagere caseload. Als hun werkgeversorganisatie steun ik die eis, maar zolang de tarieven nog niet zijn aangepast kunnen we hem onmogelijk inwilligen. Hierdoor blijft de werkdruk intussen veel te hoog. En als er dan een klus bij een wijkteam langskomt, dan is dat wel erg aantrekkelijk. Er kleven minder risico’s aan, bijvoorbeeld als het gaat om tuchtrecht, en de werkdruk is minder hoog.’

Inhoud voorop

Belangrijk kritiekpunt van de SER is dat het kabinet de kosten te veel centraal stelt bij de hervormingen van de jeugdzorg en de jeugdbescherming. ‘Een juiste benadering is de inhoudelijke opgave centraal te stellen, dus tegemoetkomen aan de urgente hulpvraag en het verlichten van de te hoge werkdruk. Van daaruit moet bekeken worden welk financieel kader adequaat en toereikend is om deze opgave te kunnen realiseren’, aldus de SER.  De VNG beaamt dat de ‘inhoudelijke opgave’ voorop moet staan. ‘Zeker gezien de toenemende problemen die onze jeugd ervaart’, aldus een woordvoerder.

Beschaving

‘Ook de Hervormingsagenda Jeugd waarover nu wordt onderhandeld is erg financieel gedreven’, zegt Prinsen. ‘Wat Jeugdzorg Nederland betreft moeten we echt op een andere manier naar de materie gaan kijken. Het hoort bij een geciviliseerde beschaving dat je de inhoud - de behoeften van kwetsbare kinderen en van zorgverleners  -  centraal stelt en niet de financiën. Ook dan kan je enorme besparingen realiseren, bijvoorbeeld door een einde te maken aan alle administratieve lasten.’

Hervormingsagenda

Dat het ministerie van VWS in de begroting van 2023 alvast een bezuiniging van 374 miljoen euro op de jeugdzorg heeft inboekt, is volgens de SER kenmerkend voor de werkwijze van het rijk. Die bezuiniging moet volgens het kabinet worden behaald dankzij maatregelen uit de Hervormingsagenda Jeugd, ondanks dat de definitieve versie van deze agenda er nog altijd niet is.

Commissie van Wijzen

‘Er is dus een trits aan bezuinigingen ingevoerd zonder dat er een onderbouwing voor is’, zegt Prinsen. ‘Dat vind ik heel zorgelijk. Bovendien heeft de Commissie van Wijzen (die onderzocht hoeveel gemeenten structureel tekort komen op het gebied van  jeugdzorg, red.) gezegd dat er óók geld gereserveerd moet worden voor verbeteringen. Dat is echter niet gebeurd.’

Groots en meeslepend

Volgens Prinsen, die als betrokken partij inmiddels meerdere conceptversies van de Hervormingsagenda zag, is de planning dat de definitieve versie van de Hervormingsagenda Jeugd eind dit jaar klaar zal zijn. ‘Maar of dit lukt en of ieders handtekening eronder zal staan is nog de vraag. Het betreft een groots en meeslepend document waarvoor alle neuzen dezelfde kant uit moeten staan. Dat is nu zeker nog niet het geval.’