Hof: afsluiten water gezinnen is mensenrechtenschending

Waterbedrijven moeten meer doen om te voorkomen dat kinderen uit gezinnen met betalingsachterstanden zonder water komen te zitten. De manier waarop PWN en Dunea nu omgaan met wanbetalers met kinderen, is in strijd met het Internationale Verdrag voor de Rechten van het Kind.

Dat heeft het gerechtshof in Den Haag vandaag geoordeeld in een rechtszaak van Defence for Children en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) tegen de waterbedrijven en de Nederlandse staat.

Noodvoorraad

Ernstige wanbetalers worden afgesloten. Zij komen dan niet volledig zonder water te zitten: waterbedrijven stellen een noodvoorraad ter beschikking. Maar die noodvoorraad is klein, en is vaak gebaseerd op schattingen over de omvang van het huishouden. Of in een wanbetalend huishouden ook kinderen wonen, gaan de waterbedrijven ‘niet actief na’. PWN vindt de aanwezigheid van kinderen hoe dan ook geen reden om het water niet af te sluiten. Dat zou leiden tot ‘willekeur’.

Hoewel de bedrijven niet afsluiten in huizen waar hoogzwangere of net bevallen vrouwen wonen, gaan zij dit niet actief na. In de praktijk komt het dus voor dat huishoudens met een pasgeboren baby met een noodvoorraad water moeten rondkomen. In sommige gevallen hebben kinderen toegang tot minder dan 3 liter water per dag. Volgens de World Health Organization zijn de gezondheidsrisico’s als er minder dan 20 liter water per persoon per dag beschikbaar is al ‘hoog tot zeer hoog’. Niet alleen kan er niet vanuit worden gegaan dat er genoeg te drinken is, andere basisbehoeften als koken, douchen of wassen kunnen evenmin worden vervuld.

Moties

De Tweede Kamer maakt zich al langere tijd zorgen over de afsluitpraktijken van waterbedrijven. In het afgelopen jaar werden meerdere moties aangenomen die de regering oproepen om ervoor te zorgen dat huishoudens met kinderen minder snel worden afgesloten. Ook de Commissie sociaal minimum beveelt aan om de rechten van kinderen op water te versterken. Het onderzoek naar de mogelijkheden wordt op dit moment uitgevoerd.

Het hof is het eens met de Tweede Kamer. Water is een ‘primaire levensbehoefte’, zegt het hof. Dat betekent niet dat er altijd onbeperkt toegang tot water moet worden geboden, maar wel dat er een ondergrens is aan wat de overheid moet doen om toegang tot water te garanderen. De noodvoorraad die gezinnen op dit moment krijgen, is te klein.

Keuzes

Volgens de waterbedrijven en de Staat is afsluiten soms nodig als betalingsprikkel. Daarnaast vinden zij dat ouders zelf verantwoordelijk zijn voor de ‘opvoeding en ontwikkeling’ van hun kinderen en dat waterbedrijven en overheden ‘niet verplicht zijn de kinderen te vrijwaren van de nadelige gevolgen van de keuzes van hun ouders’.

Het hof oordeelt anders. Kinderen moeten als het gaat om fundamentele belangen, zoals de toegang tot drinkwater, niet opdraaien voor de beslissingen van hun ouders. Er is, zegt het hof, op zijn minst sprake van een ‘gedeelde verantwoordelijkheid’. Kinderen zijn vaak volkomen afhankelijk van volwassenen voor de vervulling van hun primaire levensbehoefte. Een gebrek aan water leidt niet alleen tot dorst, maar ook tot sociaal isolement, schaamte, concentratieproblemen en schoolverzuim.

Historisch

Dit betekent volgens het hof dat de waterbedrijven en de Nederlandse staat onvoldoende rekening houden met het belang van het kind, terwijl het Kinderrechtenverdrag hen hiertoe wel verplicht. Het hof verbiedt de waterbedrijven om een noodvoorraad van slechts 12 liter achter te laten bij afgesloten gezinnen, en gebiedt hun op zijn minst ‘een hoeveelheid water conform de WHO-normen te verstrekken’.

Defence for Children noemt de uitspraak ‘historisch’. ‘Kinderen mogen er nooit de dupe van worden als hun ouders de rekening niet kunnen betalen’, zegt de kinderrechtenorganisatie. Ook het NJCM is blij met de uitspraak: ‘Met de erkenning van dit fundamentele recht voor het kind is er eindelijk een basis gelegd om een eind te maken aan deze mensonterende praktijk van waterafsluitingen’.