Raden hadden geen idee van situatie Licom
Raden hadden geen zicht op wat er gebeurde bij het Sw-bedrijf. En ze hadden de kennis niet.
Gemeenteraden hadden geen goed zicht op wat er bij het Limburgse Sw-bedrijf Licom aan de hand was. Raadsleden stonden te ver op afstand en hadden te weinig kennis van zaken om te zien dat het mis ging. Die harde conclusie trekken de rekenkamercommissies van zes Limburgse gemeenten in een rapport. ‘Ze stonden erbij en keken ernaar.’
Verder van gemeente
Midden jaren 90 moest de sociale werkvoorziening moest privatiseren en werd het Werkvoorzieningsschap Oostelijk Zuid-Limburg (WOZL) opgericht door 11 gemeenten. Licom NV werd Sw-bedrijf en de gemeenten waren aandeelhouder. ‘Hierdoor kwam de Sw-sector verder van de gemeente te staan’, aldus Etienne Lemmens, één van de onderzoekers. Dat was ook de bedoeling. Privatisering zou goed zijn. ‘Maar het is lastiger toezicht te houden als het verder weg staat. Dat kan wel, maar dan moet je het goed organiseren.’
Allemaal verrast
Jarenlang werden verliezen bij het bedrijf weggepoetst door incidentele baten. Er was onroerend goed dat verkocht werd, en deels weer ingehuurd. Daardoor de verkoop leken de cijfers goed, terwijl het niet goed ging met het bedrijf. Medio 2010 ging het fout toen ‘ineens’ bleek dat er een verlies van zo’n 9 miljoen zou worden gemaakt. Lemmens: ‘Iedereen stond erbij te kijken. Ze waren allemaal verrast.’
Beperkte ambtelijke capaciteit
Dat de gemeenteraad niet wist van de problemen, komt voor een groot deel door de informatievoorziening. Die was op z’n zachtst gezegd summier, staat in het rapport. Een oorzaak daarvoor was de beperkte ambtelijke capaciteit. Een andere oorzaak ligt in de aandacht voor het onderwerp sociale werkvoorziening bij de gemeentebesturen. ‘Het is moeilijke materie en vergt veel deskundigheid en tijd van raadsleden’, aldus het rapport.
Belangen privaat-publiek
Bovendien dachten gemeenten het met het werkvoorzieningsschap en de Sw-bedrijven als Licom goed geregeld te hebben. ‘Ze dachten dat het wel goed zat’, zegt Lemmens.
Naast de slechte informatievoorziening aan de raad is een belangrijke conclusie van de onderzoekers van de ‘governance-structuur’ een probleem was. De belangen tussen publiek en privaat liepen te veel uiteen. De gemeenten als aandeelhouders en de gemeenten als verantwoordelijke om mensen in de Sw-sector te helpen. Die tegenstelling concludeerde de Algemene rekenkamer al in 2006, maar met die conclusies werd niets gedaan.
Iedereen vond het prima
De Landgraafse wethouder Pierre Verbraak van Sociale Zaken is niet geschrokken van het rapport. Hij erkent dat wethouders ver afstonden van de zaken die zich bij Licom afspeelden. ‘En de raadsleden stonden nog weer op veel meer afstand. Maar zolang de cijfers zwart waren, vond iedereen het prima.’
Wethouders financiën
Na het faillissement van Licom, in oktober dit jaar, is er al veel gebeurd en de aanbevelingen uit het rapport worden dan ook ter harte genomen. In sommige gevallen was er al voor het rapport mee aan de slag gegaan. Eén van de aanbevelingen is ervoor te zorgen dat er een betere governance structuur komt. De financiële kant en de publieke kant scheiden. Inmiddels is er een groep wethouders van financiën die zich over de private kant van de zaak buigt. Wethouders sociale zaken kunnen zich dan bezig houden met de publieke kant van de zaak.
Too big to fail
Licom is failliet en zo groot als Licom was zullen nieuwe bedrijven die de Sw uitvoeren niet meer worden. Licom was ‘too big to fail’, staat in het rapport. ‘Het mocht eigenlijk niet failliet gaan, want dan stonden ineens ruim 4000 mensen op straat waar de gemeenten toch verantwoordelijk voor waren’, legt onderzoeker Lemmens uit. Een catch 22 dus en dat moet niet meer gebeuren. Verbraak is ervan overtuigd dat het ook niet meer zál gebeuren. In plaats van één Licom komen er tien BV’s die direct onder het WOZL vallen. Geen van die tien zal te belangrijk worden om te laten vallen, mocht het toch mis gaan. Daarnaast komt er een ‘expertgroep’ van ambtenaren die de vinger aan de pols houdt bij zowel het WOZL als de BV’s.
Beter informeren
Ook de gemeenteraden zullen beter geïnformeerd worden. Bijvoorbeeld door de wethouders financien via een maandelijkse rapportage over de stand van zaken bij de BV’s en bij het WOZL. Daarnaast is afgesproken dat raden gaan beschikken over alle cijfers en resultaten die de portefeuillehouder ook krijgen. Volgend jaar wordt de governance structuur verder uitgewerkt.
Reacties: 6
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
In de goede tijd (zwarte cijfers) werd de WSW vaak op afstand gezet in GR of NV dan wel BV vorm.
Omdat de cijfers zwart waren en er verder geen sprake was van problematiek mocht de SW zich niet in een grote aandacht bevinden.
Probleem werd dat er vele directeuren ondernemertje mochten spelen met inderdaad publiek geld. De omzet werd voor een groot deel behaald door het rondpompen van publiek geld, zodat het leek dat het de bedrijven goed ging. Niks is minder waar. Onder invloed van de bezuinigingen naar 22.000 euro per sw plek (nog geenm slecht bedrag) komt de pijn boven.
Directeuren (de naam zegt het al) gingen voor ondernemer spelen. Dat moesten zijn ook, tenslotte ook SW kreeg minder geld of moesten het met minder doen. Dit zag je ook terug in het personeelsbeleid en productiebeleid van de SW's.
In tegenstelling tot de particuliere sector, waar het bankroet het oplosmiddel is, is hier geen echte adequate stok achter de deur.
De gemeente kan controle uitoefenen, maar dan ben je echt afhankelijk van kennis en kunde van de betreffende ambternaren en de stuurbereidheid van het College en Raad.
Een wettelijk taak mag wel zijn, maar dit betekent niet dat er ongelimiteerd schaarse geldmiddelen ingestopt moet worden. Het houdt een keer op.
De N.V. zou dus nu gewoon failliet moeten gaan, maar waarschijnlijk zal de belastingbetaler de beurs moeten trekken.
De publieke sector moet hun eigen producten en diensten uitvoeren, en zelfs dit gaat niet altijd goed, gezien de discussie over effectiviteit en efficiency. En sinds de overheid bestaat, bestaat ook deze discussie.
Ik hoop dat de publieke sector eens gaat begrijpen dat je dit soort constructies niet moet doen. De cultuur, organisatie en bestaansgronden van de publieke sector, maak het onmogelijk dat de overheid hier succesvol kan zijn. Accept nu eens, dat je hiervoor niet geschikt bent, doe het dan voor de inwoners van je stad, want die krijgen de rekening gepresenteerd.
En vind je dat je een ondernemer kunt zijn, ga dan ondernemen met je eigen geld, en niet van de burger. Daar heb ik respect voor.