Aangifte tegen ambtenaren toeslagenaffaire

Drie gedupeerden van de toeslagenaffaire doen aangifte wegens discriminatie door ambtenaren van de Belastingdienst. De Utrechtse strafrechtadvocaat Anis Boumanjal heeft berichtgeving hierover in NRC bevestigd. Tegelijkertijd eisen gemeenten dat de zwaarst getroffenen van de toeslagenaffaire als eerste worden geholpen, aldus de Dordtse wethouder en VNG-verantwoordelijke Peter Heijkoop.

Aangifte

De drie gedupeerden die Boumanjal bijstaat zijn twee ouders die slachtoffer zijn geworden in de toeslagenaffaire en de eigenaar van een gastouderbureau dat van fraude is beschuldigd. De aangifte die Boumanjal doet bij het politiekorps Midden-Nederland wordt zodanig opgesteld dat ook andere gedupeerden zich makkelijk kunnen aansluiten. Na eerdere aangiftes zag het Openbaar Ministerie (OM) geen aanleiding om een strafrechtelijk onderzoek te beginnen, maar volgens Boumanjal heeft recent onderzoek van accountantsbureau PricewaterhouseCoopers (PwC) in opdracht van de Belastingdienst voldoende nieuwe informatie opgeleverd om alsnog een onderzoek te beginnen.

Knevelarij

In 2020 deden topambtenaren van het ministerie van Financiën aangifte van beroepsmatige discriminatie en ‘knevelarij’. Het OM vond onderzoek niet nodig, omdat de Belastingdienst onderdeel is van de staat en die strafrechtelijke immuniteit geniet. Die immuniteit zou dan ook gelden voor individuele ambtenaren, aldus het OM. Bovendien kon het OM niet vaststellen dat ambtenaren opzettelijk zouden hebben gediscrimineerd. Uit het onderzoek van PwC blijkt volgens Boumanjal echter dat individuele ambtenaren handmatig gegevens over etnische identiteit en religie hebben toegevoegd aan het fraudeopsporingssysteem van de Belastingdienst. Volgens de ambtenaren zouden dit risicofactoren zijn voor fraude. ‘Dan kun je je niet meer verschuilen achter het systeem", zegt Boumanjal. ‘Dan ben je moedwillig aan het discrimineren en dat is strafbaar.’

Immuniteit

Of een ambtenaar immuniteit toekomt, kan volgens advocaat Hendrik Jan Biemond van Allen&Overy pas worden vastgesteld na ‘specifiek onderzoek [naar] handelingen van een individuele ambtenaar’. Biemond deed in 2020 namens de Tweede Kamer een second opinion naar of de overheid aangifte moest doen en kwam tot de conclusie dat dit moest. Advocaat Boumanjal stelt dat de nieuwe informatie ‘diepgravend strafrechtelijk onderzoek’ rechtvaardigt, waarbij de nieuwe gegevens worden meegenomen. Hij denkt aan het ondervragen van ambtenaren en doorspitten van e-mailboxen. Als het OM opnieuw besluit de zaak te seponeren, overweegt hij een Artikel 12-procedure om vervolging af te dwingen. ‘Juist als het OM twijfelt, moet het de zaak voorleggen aan de rechter. Laat die zich er dan over uitspreken.’

Vlottrekken

Intussen eisen gemeenten dat mensen die zich ten onrechte als slachtoffer hebben gemeld de deur wordt gewezen. De hersteloperatie voor toeslagenouders is daardoor onbeheersbaar geworden. De zwaarst getroffenen moeten nu als eerste worden geholpen, eisen gemeenten. Zo moet orde op zaken worden gesteld in de haperende hulp aan toeslagenouders, aldus de Dordtse wethouder Peter Heijkoop, namens de VNG verantwoordelijk voor het dossier, in het AD. Op korte termijn worden besluiten genomen die de vastgelopen hersteloperatie vlot moeten trekken met bovenstaande inzet.

Samenwerking

Ook moet de samenwerking tussen gemeenten en de Belastingdienst beter. Gemeenten willen mee kunnen kijken in dossiers van de Belastingdienst en snel contact kunnen leggen. De Belastingdienst kan nu maar zeer moeilijk gegevens uitwisselen met gemeenten. Er wordt overlegd met de Autoriteit Persoonsgegevens om te kijken of en hoe dat probleem kan worden verholpen. Na de zomer bleek al dat de hersteloperatie stroef verliep. Voor Heijkoop kwam dat niet als een verrassing. ‘Ik heb tegen Rutte zelf eerder ook gezegd: de toeslagenaffaire kun je niet met het chequeboek oplossen. Het gaat over veel meer dan geld geven. Het gaat over herstel van mensen, van vertrouwen in de overheid.’