Gemeenten: wees alert op verergering problematiek

Gemeenten moeten goed opletten of de problematiek van mensen die Wmo- of jeugdhulp ontvangen niet verergert, vanwege corona en de beperkende maatregelen.

Eenzamer

Dat stelt gezondheidseconoom en oud-hoogleraar public health Guus Schrijvers in reactie op het onderzoek naar de gevolgen van de coronacrisis op het sociaal domein, dat op verzoek van Binnenlands Bestuur is uitgevoerd door I&O Research. Ook directeur Illya Soffer van belangenbehartiger Ieder(in) stelt dat het goed zou zijn als gemeenten ‘in ieder geval actief contact leggen met mensen met een hoog gezondheidsrisico.’ Zeker omdat volgens haar de afgelopen maanden toegangsgesprekken zijn uitgesteld of digitaal gevoerd. ‘Meer dan de helft van mensen met een beperking of chronische aandoening geeft aan meer psychische klachten te hebben. Ruim zestig procent voelt zich eenzamer dan voor de coronacrisis.’

Meer hulp nodig

Uit het onderzoek onder cliënten en ambtenaren van I&O Research blijkt dat een kwart van de cliënten negatieve gevolgen van de coronacrisis heeft ervaren. De hulp is in september en oktober weer meer op gang gekomen, maar 51 procent van de cliënten bij wie de zorg door de coronacrisis was verminderd of stopgezet, ontvangt nog steeds minder hulp dan voor medio maart. Van de cliënten met minder zorg tijdens de coronacrisis geeft 21 procent aan nu meer hulp nodig te hebben, omdat zij minder zorg of ondersteuning hebben ontvangen.

Verborgen vraag

‘Gemeenten moeten de vinger aan de pols houden’, stelt Schrijvers. Het is volgens hem namelijk niet gezegd dat de uitgestelde vraag of verergerende problematiek per se tot een extra toename van Wmo en jeugdhulp zal leiden. ‘Het kan zijn dat er verborgen vraag blijft. Het formuleren van een zorg- of hulpvraag betekent al dat je in staat bent die vraag bij jezelf te onderkennen, dat je een beetje vertrouwen hebt dat het met hulp beter zal gaan. Mensen met bijvoorbeeld een depressie zien dat niet snel.’

Derde coronagolf

Hij vindt daarnaast dat gemeenten jaarlijks aan cliënten moeten vragen hoe het echt met ze gaat. Op basis van dat gesprek – dat wat Schrijvers betreft een wettelijke verplichting zou moeten worden – moet worden besloten tot meer of minder zorg en ondersteuning. Vanwege corona moet dat gesprek naar voren worden gehaald, vindt de gezondheidseconoom. ‘We hebben een belangrijk jaar gehad met twee coronagolven. Vraag aan de mensen wat ze willen als er weer een derde golf komt; dat is een toekomstgerichte vraag.’

Zorg afgeschaald of gestopt

Gemeenten hebben in deze coronacrisis, kijkend naar de zorg voor mensen met Wmo- en jeugdhulp ‘binnen hun macht gedaan wat nodig is’, vindt Soffer. ‘Maar we zien tegelijkertijd ook dat het niet overal is gelukt om zorg en ondersteuning voort te zetten. De afgelopen periode is zorg afgeschaald of gestopt.’ De zorg is nog steeds niet op het oude niveau, zo blijkt uit zowel het onderzoek van I&O Research als panelonderzoek van Ieder(in). Schrijvers stelt dat gemeenten in het sociaal domein ‘geïmproviseerd hebben, net zoals heel Nederland.’

Crisisbeleid

Gemeenten zijn onvoldoende ingesteld op een crisis die langzaam maar zeker gevaarlijker wordt, stelt Schrijvers, zoals deze pandemie. Gemeenten moeten crisisbeleid ontwikkelen, vindt de gezondheidseconoom. ‘Gemeenbesturen in regionaal of lokaal verband moeten daarover beter nadenken. Laten we al die hoogopgeleide Nederlanders inzetten om te kijken hoe je crisisbeleid in een gemeente handen en voeten geeft. En laten we dan beginnen met het crisisbeleid voor de derde golf. Gemeenten moeten nu nadenken over genoeg testcentra. Overal moet worden gevraagd “hoe gaan jullie je nu voorbereiden”. Het is een taak voor wethouders en de volksvertegenwoordiging om dit op te pakken.’

Contravloeistof

‘Covid is de contrastvloeistof die laat zien waar het niet werkt en beter moet’, stelt Soffer. ‘Het laat ook zien waar de winst te boeken is. Denk aan toegankelijke en begrijpelijke zorg en informatie over zorg en corona beleid. Nieuwe technologie kan ook hebben om mensen zelfstandig mee te laten doen.’ Uit het onderzoek van I&O Research komt naar voren dat een kwart van de cliënten de communicatie vanuit gemeenten naar cliënten – over de maatregelen die in het kader van corona worden genomen en de gevolgen voor de zorg en ondersteuning – beter kon. Een even grote groep vond de communicatie wel afdoende.