Gemeenten hebben capaciteit niet voor decentralisaties

Gemeenten hebben mogelijk onvoldoende mensen met de juiste kwaliteiten in huis om drie naderende grote decentralisaties in goede banen te leiden. Die zorg spreekt onder meer de Kampense burgemeester Bort Koelewijn (ChristenUnie) uit in Binnenlands Bestuur.

Nieuwe dingen
In 2014 worden gemeenten verantwoordelijk voor de Participatiewet en vanaf 2015 voor de jeugdzorg en de ondersteunende zorg en begeleiding aan huis. De decentralisaties gaan bovendien gepaard met een miljardenbezuiniging. Koelewijn: ‘Ambtenaren zijn gepokt en gemazeld in het uitvoeren van de huidige wetten en regelingen.’ Maar met de decentralisaties worden ‘nieuwe dingen’ van ambtenaren en medewerkers van de gemeente gevraagd, zegt de Kampense burgemeester.

Stevige ruggengraad
‘Ze moeten straks tijdens keukentafelgesprekken goed luisteren, waarnemen en vervolgens inschatten wat mensen nog zelf kunnen doen of waarbij ze hulp nodig hebben. Ambtenaren moeten met gezag besluiten nemen over de hulp aan mensen, die niet langer worden gepamperd. Dat vergt van onze medewerkers een stevige ruggengraat en overtuigingskracht.’

Niet meteen van kelder naar zolder
Volgens de burgemeester is op dit moment nog niet te zeggen of Kampen over voldoende personeel met dergelijke kwaliteiten beschikt. Omdat over krap driekwart jaar de eerste decentralisatie van start gaat is het de hoogste tijd om die vraag te beantwoorden, vindt hij. ‘Er zijn medewerkers die het goed oppakken, maar er zij ook ambtenaren die hun nieuwe rol lastig vinden. Je komt niet meteen van de kelder naar de zolder. We zullen snel duidelijk moeten krijgen welke competenties we missen en hoe we dat gaan opvangen. De organisatie moet meteen staan, je bent bezig met de meest kwetsbare mensen uit de samenleving. Die moeten niet de dupe worden van een onvoldoende voorbereide overheid.’

Overlap tussen doelgroepen

Rob Gilsing, onderzoeker bij het Verwey-Jonker Instituut, vreest een tekort aan capaciteit bij gemeenten om de decentralisaties in goede banen te leiden. ‘Dat heeft niets met een gebrek aan kwaliteit van ambtenaren maken. Het blijkt voor gemeenten heel lastig om inzicht te krijgen in de overlap tussen de doelgroepen van de decentralisaties, terwijl de veronderstelling juist is dat daar winst valt te behalen. De rijksoverheid is daar overigens ook nooit in geslaagd. De decentralisatie­operatie kan tot ongelukjes leiden, doordat gemeenten het recht op ondersteuning te drastisch beperken.’

Te weinig voorbereidingstijd
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Vereniging van Gemeentesecretarissen (VGS) hebben gewaarschuwd voor een gebrek aan voorbereidingstijd. Ze maken zich ook zorgen over de maatschappelijke consequenties van de forse bezuinigingen. VGS-voorzitter Marcel Meijs, gemeentesecretaris in Enschede, denkt desondanks dat de gemeenten hun nieuwe taken goed uit zullen voeren. Het is namelijk niet voor het eerst dat gemeenten te maken krijgen met decentralisaties. ‘Ik hoor instellingen nu geregeld zeggen dat de gemeenten er niks van weten. Die geluiden klonken ook bij de Wmo, maar daar hoor je nu niemand meer over.’