Inkomensregelingen vaak niet bekend

Een groot deel van de mensen die recht heeft op inkomensaanvullende maatregelen gebruikt ze niet en weet niet af van het bestaan daarvan. Dat blijkt uit een onderzoek naar het niet-gebruik van inkomensregelingen in de gemeente Arnhem.

Onderzoek

De onderzoekers hebben onder andere gesprekken gevoerd met gemeentelijke professionals, en een vragenlijst verspreid onder inwoners. Ook heeft er een analyse van eerdere onderzoeken en beleidsdocumenten plaatsgevonden. Het gaat om de regelingen Individuele inkomenstoeslag, collectieve aanvullende zorgverzekering, kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen en de ‘Gelrepas’, een tegoedpas die gratis is voor minima uit de gemeenten Arnhem, Duiven, Renkum, Rheden, Rozendaal, Westervoort en Zevenaar.

Niet-gebruik

Veel inwoners die wel recht hebben op inkomensregelingen blijken daarvan geen gebruik te maken. Afhankelijk van de regeling die het betreft ligt het bereik tussen de 42 procent en 72 procent. Slechts 42 procent van de gezinnen die er recht op heeft maakt gebruik van de collectieve aanvullende zorgverzekering. 72 procent maakt gebruik van de ‘Gelrepas’. Slechts 64 procent van de inwoners die dat mogen, vragen kwijtschelding aan voor de gemeentelijke belastingen.

Groepen

Op wijkniveau hebben de onderzoekers geen grote verschillen kunnen constateren binnen Arnhem. Verschillen zijn wel te zien tussen mensen met verschillende inkomensbronnen. Het bereik is laag onder mensen met een baan, eigen onderneming of werkloosheidsuitkering. Het bereik is het hoogst onder mensen met een bijstandsuitkering. Dat komt onder andere omdat de ‘Gelrepas’ automatisch wordt verstrekt aan mensen met een bijstandsuitkering. Mensen met een niet-westerse migratieachtergrond worden iets beter bereikt dan anderen.

Verschil maken

De onderzoekers adviseren de gemeente om, ondanks dat dit hogere kosten zal betekenen, te streven naar een bereik van 100 procent. ‘Omdat deze regelingen voor elke inwoner die er recht op heeft veel verschil maken.’ Maar hoe doe je dat als lokale overheid? Allereerst is in kaart gebracht wat de oorzaken zijn voor het niet-gebruik van de beschikbare regelingen. Daaruit blijkt onder andere dat 62 procent van de mensen die geen inkomensregelingen ontvangen simpelweg niet weten dat ze hier aanspraak op konden maken.

Hulporganisaties

Informatie over de regelingen blijkt lastig te vinden wanneer iemand niet in contact staat met een (maatschappelijke) hulporganisatie. Die organisaties blijken een sleutelrol te spelen als het gaat om het indienen van aanvragen. Volgens de consulenten van de gemeente worden de meeste aanvragen ingediend na een tip van een wijkcoach, een zorgorganisatie of een bewindvoerder. Dit verklaart ook waarom het bereik lager is bij mensen die geen bijstandsuitkering ontvangen. Zij zijn minder vaak aanwezig in het netwerk van zulke organisaties.

Complex

Andere oorzaken voor het niet gebruik maken van lokale regelingen, zoals als schaamte of het voelen van wantrouwen richting de overheid, die wel naar voren kwamen bij een recent onderzoek van I&O research, werden in dit geval niet gevonden. Wel bleek dat inwoners aanliepen tegen een te complex aanvraagproces, die zelfs voor de consulenten moeilijk behapbaar blijkt. ‘Verschillende regelingen kennen verschillende voorwaarden die je als consulent moet beheersen. Ze hebben veel deskundigheid in huis, maar zelfs de meest ervaren medewerkers kunnen niet alle verschillende voorwaarden toepassen zonder regelmatig zaken op te moeten zoeken.’

Communicatie

Hierdoor blijft er te weinig tijd over om maatwerk te leveren. Een van de aanbevelingen uit het onderzoek is dan ook om regelingen te versimpelen, zodat er minder tijd voor nodig is in de uitvoering. Aangezien de bijstandsuitkering een goede manier blijkt om inwoners te attenderen op andere regelingen adviseren de onderzoekers de gemeente om in te zetten op het bereiken van werkende mensen. Bijvoorbeeld door ook in de avonduren spreekuren te organiseren, en in algemene zin proactief te communiceren.