Gemeente bereikt zzp'ers met schulden niet

Schuldhulpverlening voor zzp’ers schiet vaak tekort. Daarom lanceert het Nibud vandaag een gratis online tool om zzp’ers bewust te maken van de hulp die gemeenten kunnen bieden. Dat zou een stap in de goede richting kunnen zijn, maar alleen als gemeenten daar actief mee aan de slag gaan.

Vier grote gemeenten
De vraag aan het Nibud om een geldplan speciaal voor zzp’ers te maken kwam van de vier grote steden. Die hebben moeite om zelfstandigen met schulden goed te bereiken, en andersom weten zzp’ers vaak niet wat de gemeente voor hen kan betekenen op het gebied van schuldhulpverlening. Daarom presenteert het Nibud vandaag voor alle gemeenten een Online Geldplan ZZP: ‘een drempelloze omgeving waar zzp’ers zelf aan de slag kunnen’, aldus Bas Schuurmans, projectleider Startpunt Geldzaken bij het Nibud. Het geldplan is grotendeels gefinancierd door Instituut GAK en wordt kosteloos aan alle gemeenten aangeboden.

Voorwas en hoofdwas
Als gemeenten het geldplan via hun website aan hun inwoners aanbieden, kunnen zzp’ers online een anonieme zelfcheck invullen om erachter te komen of er aanleiding is om zich zorgen te maken. Na een geanimeerd introductiefilmpje beantwoordt de ondernemer in vijf tot tien minuten een serie vragen over onder andere de staat van de administratie, het inkomen en reserves. Vervolgens rolt er een kant-en-klaar actieplan uit het systeem. Daarin wordt de zzp’er gewezen op de beschikbare hulpkanalen. Schuurmans: ‘Je zou kunnen zeggen dat het geldplan de voorwas doet, en de gemeente de hoofdwas.’

Eigen buffers
Er zijn inmiddels 1,1 miljoen zzp’ers, benadrukt Schuurmans, waarvan een groot deel uitsluitend inkomsten heeft als zzp’er. Wisselende inkomsten en vaste uitgaven maken hen kwetsbaar. Ze lopen daarmee het risico problematische schulden te ontwikkelen. Ook de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen constateerde vorig jaar in een rapport dat zzp’ers zich steeds vaker melden met schulden. Schuurmans: ‘Vroeger waren er ruimere collectieve voorzieningen, maar nu zijn veel financiële risico’s bij het individu belegd. We moeten mensen leren hun eigen financiële risico’s in te dekken.’ Daarnaast ziet hij ook een taak voor het Nibud om de politiek te informeren over de consequenties van beleidskeuzes. 

Recessie
Jacqueline Zuidweg biedt al bijna vijfentwintig jaar schuldhulp aan ondernemers en heeft het aantal ondernemende starters, sinds ze in 1994 begon, zien verviervoudigen. Ze denkt ook dat het geldplan van het Nibud zou kunnen helpen om de drempel tussen de gemeente en ondernemers te verlagen. Maar dan moet de tool wel gepromoot worden door gemeenten, voegt ze toe. En of dat gaat gebeuren, betwijfelt ze, want ze ziet nog niet overal genoeg sense of urgency. Dat vindt Zuidweg zorgelijk omdat het uitblijven van hulp tot grote maatschappelijke kosten kan leiden. De flexibele schil, waarvan zzp’ers een flink deel uitmaken, is sinds de vorige recessie alleen maar gegroeid. En die flexwerkers worden bij een volgende recessie als eerste geraakt.

Taboe
Nadja Jungmann, lector Schulden en Incasso bij de Hogeschool Utrecht, legt uit dat er drie hobbels zijn die tussen zelfstandigen en goede schuldhulpverlening in liggen. Het eerste probleem is dat zelfstandigen vaak te lang wachten met het zoeken van hulp, niet in de laatste plaats omdat ze het idee hebben dat het succes van hun onderneming hun eigen verantwoordelijkheid is. Ook Zuidweg ziet dat het taboe op schulden voor ondernemers nog groter is dan voor particulieren. En ook gemeenten hebben vaak nog het idee dat ondernemers zelfredzaam moeten zijn.

Parlementaire misser
Vervolgens zijn er nog steeds gemeenten die zzp’ers de toegang tot gemeentelijke hulp weigeren. Jungmann wijt het aan een ‘groot misverstand’ dat ontstaan is door onduidelijkheid in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) uit 2012. Door deze ‘parlementaire misser’ denken sommige gemeenten dat ze ondernemers geen schuldhulp hoeven te bieden. Staatssecretaris van Ark heeft eerder dit jaar benadrukt dat ook zelfstandigen recht hebben op hulp vanuit de gemeente. Toch blijft het misverstand bestaan, wellicht ook omdat het voor gemeenten goed uitkomt: het helpen van zzp’ers kost veel tijd en geld. Daarom verschilt de kwaliteit van schuldhulpverlening per gemeente sterk, weet ook Jacqueline Zuidweg: ‘We zeggen tegen ondernemers wel eens: verhuis maar.'

Aanvullende kennis nodig
Dat gebrek aan expertise is de derde hobbel. Zelfs als zelfstandigen wél worden toegelaten tot het gemeentelijke traject, kan het alsnog foutlopen als de gespecialiseerde kennis die nodig is om zzp’ers met schulden te helpen, mist. Want zzp’ers hebben over het algemeen complexe problemen waarvoor aanvullende kennis vereist is. Zuidweg denkt dat veel gemeenten overschatten hoe ingewikkeld zzp’ers zijn, maar geeft ook aan dat het bij haar bedrijf vaak een jaar duurt voordat een particuliere schuldhulpverlener het helpen van zzp’ers ‘echt in de vingers’ heeft.

Eén hobbel overwonnen
Jungmann is positief over het Online Geldplan, maar maakt wel een kanttekening. ‘Voor lichte financiële problemen kan een geldplan helpen, maar als het echt complex wordt, zijn er professionals nodig.’ Het lost de lastige problemen dus niet op, maar het kan mensen wel bewust maken van de hulp die er is. En daarmee kan al een grote hobbel (al is het maar één van de drie) overwonnen worden.