Corporatiebeleid creëert 'kaste van uitgestotenen'

Daklozen uit Den Helder klagen in een brief aan het college over het toewijzingsbeleid van een plaatselijke woningcorporatie. Die hanteert volgens hen een lijst van mensen met een schuldenverleden, die daardoor niet in aanmerking komen voor een sociale huurwoning. De brievenschrijvers willen dat het college actie onderneemt. Volgens Federatie Opvang is het een landelijk probleem dat mensen met een schuldenverleden geen sociale huurwoning kunnen vinden.

Prestatieafspraken

In de brief, geschreven door de cliëntenraad van opvanginstelling dnoDoen naar aanleiding van een individueel geval, hekelt de cliëntenraad het algemene toewijzingsbeleid van de Woningstichting Den Helder. Volgens Hil Rabenberg (directeur van opvangstichting dnoDoen) staat het geval waar de open brief om draait niet op zichzelf. Rabenberg wil niet ingaan op de individuele kwestie die in de brief aan bod komt, maar beaamt de tendens van de brief. ‘De Woningstichting is met afstand de grootste van de twee Helderse wooncorporaties en voert al jaren een stringenter beleid op schulden en overlast dan de andere. Zij bieden nauwelijks verdienwoningen en omklapwoningen voor cliënten met een schuldenverleden, terwijl corporaties in Hoorn en Alkmaar dat wel doen.’ Gemeenten hebben met hun bevoegdheid om prestatieafspraken met wooncorporaties te maken volgens Rabenberg een belangrijk instrument in handen om alsnog voor voldoende uitstroomwoningen te zorgen. ‘Den Helder maakt daar naar mijn inzicht onvoldoende gebruik van. Als andere gemeenten het kunnen, waarom Den Helder dan niet? Zij betaalt voor jarenlange opvang terwijl het de gemeenschap geld bespaart als opvangcliënten kunnen uitstromen naar een eigen huurwoning.’

Al jaren discussie

Het toewijzingsbeleid van de Woningstichting is al jaren onderwerp van discussie tussen de corporatie en de gemeente, vertelt wethouder Pieter Kos (Wmo, Stadspartij Den Helder). ‘Maar uiteindelijk mag de wooncorporatie haar eigen regels bepalen’, voegt hij daaraan toe. ‘Wij hebben als gemeente een goede partner aan de Woningstichting. In heel veel dossiers komen we er samen goed uit, maar hier inderdaad niet.’ Kos benadrukt dat de wet hem de mogelijkheid om afspraken met de woningcorporaties te maken ‘maar niet om de inhoud van die afspraken in mijn eentje te bepalen.’ De wethouder zegt dat hij de toewijzing van mensen met een schuldenverleden in een volgend gesprek met de Woningstichting weer zal aankaarten. ‘Instrumenteel of beleidsmatig komen we er samen niet altijd even goed uit, maar in individuele casussen lukt dat meestal wel’, aldus de wethouder. Kos laat weten dat de gemeente met de desbetreffende cliënt en de woningcorporatie in gesprek is over een individuele oplossing. 

‘Maatschappelijke verantwoordelijkheid niet verzaakt’

In een reactie geeft Woningstichting Den Helder toe dat mensen met ‘woongerelateerde’ schulden ‘niet direct in aanmerking komen voor toewijzing van een woning.’ Daarbij kijkt de Woningstichting ook naar huurschulden bij andere corporaties. Wel benadrukt een woordvoerder dat mensen die het Wsnp-traject (Wet schuldsanering natuurlijke personen) hebben doorlopen en een schone lei-verklaring hebben wel in aanmerking komen. De Woningstichting vindt niet dat zij haar maatschappelijke verantwoordelijkheid verzaakt en wijst erop dat zij bijna 100 woningen beschikbaar aan instellingen die hulp bieden aan kwetsbare inwoners, inclusief dnoDoen. De Woningstichting is niet van plan haar toewijzingsbeleid in de nabije toekomst aan te passen. ‘Op dit moment vinden wij dit beleid redelijk en wenselijk omdat wij ontruimingen wegens betaalachterstanden hierdoor voorkomen.’

Landelijk probleem

De weigering door woningcorporaties om mensen met een schuldenverleden een sociale huurwoning toe te wijzen, is volgens Rina Beers (beleidsadviseur Federatie Opvang) een landelijk probleem. ‘Er is ook een landelijke lijst met namen van mensen waar wooncorporaties over hebben beslist dat zij voor een bepaalde periode van de huurwoningmarkt worden uitgesloten. Daarover zijn wij ook regelmatig in gesprek met Aedes [de landelijke koepel van woningcorporaties, red.] omdat wij daar niet gelukkig mee zijn. Een beetje snap ik het wel; je wil als corporatie niet dat overlast zich herhaalt, maar iedereen moet eenmaal ergens wonen. Schulden worden hierin een steeds groter obstakel. Temeer omdat de schuldhulpverlening vaak niet toegankelijk is voor mensen zonder afloscapaciteit, zoals veel cliënten van onze leden. Wij creëren zo een kaste van uitgestotenen.’

Scherper onderhandelen

Wethouder Kos zou volgens Beers meer druk op de Woningstichting Den Helder moeten uitoefenen. ‘Het kan niet zo zijn dat een corporatie zegt ‘nee’ en dat de overheid dan zegt ‘oké, dan maar niet’. Je bent de óverheid!’ Gevraagd waarom gemeenten er met woningcorporaties niet uitkomen op dit vlak zegt Beers dat gemeenten het ‘diplomatiek niet soms niet zo handig vinden’ om druk uit te oefenen op de corporaties. ‘Maar uiteindelijk staan zij samen voor de verantwoordelijkheid om voor voldoende passend huisvestingsaanbod te zorgen. Er is een wederzijdse afhankelijkheid.’ Beers zegt dat de onderhandelingen over prestatieafspraken door gemeenten ‘best wat scherper’ gevoerd kunnen worden. ‘De corporaties hebben ook bouwgrond nodig.’

Eigen zwarte lijsten

Aedes laat desgevraagd weten dat er géén landelijke zwarte lijst wordt gehanteerd. Wel werken corporaties met eigen zwarte lijsten, die soms onderling in de regio worden uitgewisseld. Daarvoor publiceerde Aedes in januari nog een handreiking. Een Aedes-woordvoerder benadrukt dat er een steeds grotere druk op de sociale huurwoningvoorraad ontstaat doordat er door kabinetsbeleid steeds meer kwetsbare doelgroepen op de sociale huurwoningmarkt zijn aangewezen. Corporaties maken zich volgens hem zorgen om de leefbaarheid in situaties waarin probleemgevallen geconcentreerd raken. Op de lokale situatie in Den Helder wil Aedes niet ingaan.