Coalitieakkoorden (6): beleid bijstand laat kleur zien

Als ergens in de bestuursakkoorden van de 10 grootste gemeenten met een nieuw college duidelijk is terug te zien welke partijen er in de coalitie zitten, is dat wel op het onderwerp werk en inkomen. Vooral het timbre van GroenLinks en de VVD laat zich makkelijk herkennen. Beleid uit het verleden wordt grotendeels voortgezet.

Regelluwe bijstand

In Utrecht, Amsterdam en Nijmegen is te merken dat GroenLinks de touwtjes in handen heeft terwijl de VVD in de oppositiebankjes zit; de colleges van Amsterdam en Utrecht keren zich expliciet tegen de tegenprestatie in de bijstand. Wel opvallend is dat links bolwerk Nijmegen van plan is een tegenprestatie te gaan vragen van jongeren in de bijstand om hen te activeren. Amsterdam en Utrecht benadrukken het belang dat zij hechten aan een regelarme bijstand en verwijzen naar hun respectievelijke vertrouwensexperimenten. Amsterdam wil de regelluwe bijstand uitbreiden waar mogelijk. In het Nijmeegse akkoord schittert het vertrouwensexperiment in afwezigheid. Opvallend is dat het Amsterdamse akkoord een passage heeft, die ook uitdrukkelijk aan de rijksoverheid gericht lijkt; daarin kondigt het bestuur van de hoofdstad aan geen gebruik te zullen maken van loondispensatie en de kostendelersnorm waar mogelijk te verzachten.

Rechtse signatuur VVD herkenbaar

In Eindhoven, Breda, Almere, Rotterdam, Den Haag en Apeldoorn is op enigerlei wijze de rechtse signatuur van de VVD herkenbaar. Een harde aanpak van werkweigerende bijstandsgerechtigden in de vorm van een korting op de uitkering, intensievere controle op uitkeringsfraude, een verplichte tegenprestatie voor bijstandsgerechtigden, en handhaving van de taaleis voor bijstandsgerechtigden met een migratieachtergrond zijn daarin terugkerende basisingrediënten. Het Rotterdamse college lijkt grotendeels door te gaan op de weg die de vorige coalitie van Leefbaar Rotterdam, D66 en CDA is ingeslagen; de Maasstad wil houdt de tegenprestatie en de jaarlijkse 3.000 fraudeonderzoeken in stand en gaat de uitkeringen korten van iedereen die ‘verwijtbaar de taal niet leert’.

Geen begrip voor werkweigeraars

In het akkoord van Breda staat expliciet dat de Rotterdamse aanpak tot inspiratie heeft gediend; Breda gaat werken met een tegenprestatie waarbij bijstandsgerechtigden twintig uur per week aan werk of een opleiding moeten besteden. Voor uitkeringsgerechtigden die wel kunnen maar niet willen werken, ‘is geen begrip’. Dat geldt overigens niet alleen voor werkschuwe Bredanaren met een bijstandsuitkering: ook Eindhoven en Den Haag kondigen aan dat deze groep ‘stevig wordt aangepakt’. In Almere (VVD, PvdA, D66, GroenLinks, ChristenUnie) lijkt er een compromis te zijn getroffen over de passage over te tegenprestatie, die ‘altijd op maat zijn gemaakt voor de Almeerder om wie het gaat.’ De grootste gemeente van Flevoland kondigt wel aan de taaleis te zullen gaan handhaven.

Concrete doelen aantal bijstandsgerechtigden

Sommige gemeenten stellen concrete doelen met betrekking tot het aantal mensen dat zij aan het eind van de coalitieperiode uit de bijstand willen zien; Breda wil duizend bijstandsgerechtigden minder hebben over vier jaar. Den Haag wil de helft van dat aantal aan het werk krijgen en gaat daarvoor ook weer contact opnemen met het zogeheten granieten bestand (lastig bemiddelbare langdurig bijstandsgerechtigden waarmee gemeenten vaak geen contact meer hebben). Het meest ambitieus is – weinig verrassend – bijstandshoofdstad Rotterdam; die wil maar liefst 8.000 van de huidige 38.000 bijstandsgerechtigden uit de uitkering hebben in 2022.