Baasjes van buiten

Moderne vrouwen en mannen, goed gekleed, fraaie leaseauto’s, vlotte babbel en een stevig prijskaartje. Zo typeerde de Rekenkamer Rotterdam vijf jaar geleden de interim-manager in het rapport Elk uur op een factuur. Je zou ze er, op grond van die beschrijving, dus ogenblikkelijk kunnen uitpikken tussen de doorgaans veel informeler geklede ambtenaren. Toch is dat minder makkelijk dan gedacht. Uit onderzoek van Binnenlands Bestuur blijkt dat de kans gering is dat je in het gemeentehuis een vertegenwoordiger van dat soort tegen het lijf loopt. Nog geen vier procent van de ruim twaalfduizend managementfuncties wordt vervuld door interim-managers. Gemiddeld zou er nog niet één interim- manager per gemeente werken. Bij meer dan de helft van de gemeenten die hebben deelgenomen aan het onderzoek, is zelfs geen enkele interim-manager in dienst.

 

Uit het onderzoek blijkt dat de percentages laag zijn, maar het is mogelijk dat bij individuele gemeenten procentueel toch een groot deel van de managers is ingehuurd. Zo moet je er in Bennebroek voor waken er niet over te struikelen. Drie van de vier leidinggevenden in de vijfduizend inwoners tellende gemeente zijn interimmer. Eén ervan was, tot voor kort, Henk Eleveld. Ruim een jaar fungeerde hij in de Noord- Hollandse gemeente als sectorhoofd algemeen bestuur en welzijn. Ook zijn collega van openbare werken en zijn direct leidinggevende, de gemeentesecretaris, waren externen. ‘Maar ik heb het nog extremer meegemaakt. In Wageningen bestond op een gegeven moment het complete managementteam uit externe mensen’, zegt Eleveld.

 

Voor de mededirecteur van interim-bureau Deltaplan (vijftien mensen in vaste dienst) is er werk genoeg. Zijn ervaring is dat meer en meer gemeenten – ‘ja, ook steeds vaker kleine gemeenten’ - gebruik maken van interimmanagers van buiten. ‘De belangrijkste reden? Het moét - ondanks alle protesten uit de gemeenteraad. Het personeelstekort is gewoon enorm. En de grootste klappen moeten nog komen’, voorspelt Eleveld. Een gemeente die ambitie heeft in combinatie met een raad die daadwerkelijk wil dat er wat gebeurt, kan volgens hem onder de huidige omstandigheden moeilijk anders dan hulptroepen van buiten inschakelen.

 

Te lang

 

Interim-manager Eleveld kwam in Bennebroek omdat er een sectorhoofd ziek was. Die vervanging duurde langer dan gepland. Intussen veranderde het scenario, toen bleek dat de positie van zelfstandige gemeente niet langer houdbaar was. De gemeente wordt op 1 januari samengevoegd met Bloemendaal. ‘Met een fusie voor de deur neem je geen nieuwe mensen in dienst voor een vaste positie - als je ze al zou kunnen krijgen. Dat is de reden waarom ik er wat langer bleef’, zegt hij.

 

Veertien maanden als interimmer werkzaam zijn bij één en dezelfde gemeente is aan de lange kant, vindt Eleveld zelf. ‘Periodes van één tot anderhalf jaar komen wel vaker voor, maar ideaal is dat eigenlijk niet. De inbreng van de interim-manager, de frisse blik is na verloop van tijd niet meer watie in het begin was. Je wordt bij wijze van spreken onderdeel van het meubilair. Als je in een pseudo-dienstverband terecht komt, raak je een deel van de efficiëntie kwijt.’

 

Een onzekere toekomst van zelfstandige gemeente of concrete fusieplannen verklaren ook het relatief hoge aantal - één op de drie – interim-managers van buiten in de gemeenten Lith en Zevenhuizen-Moerkapelle. Laatstgenoemde gemeente fuseert in 2010 met Moordrecht en Nieuwerkerk, Lith onderzoekt een opgaan in Oss.

 

Buiten de deur

 

Bij meer dan de helft van de deelnemers aan het onderzoek is geen interim-manager in dienst. Vanwege de matige respons - ruim één op de vijf gemeenten deed aan het onderzoek mee - is er weliswaar geen sprake van een representatieve enquête, maar zegt Dirk Jans van adviesbureau Haute Equipe de uitkomst ervan wel te herkennen. ‘Sommige gemeenten maken er een sport van om externe interim-managers buiten de deur te houden. Zeker in plattelandsgemeenten is dat het geval’, zegt hij. Volgens Jans heeft het met de landsaard te maken, maar ook met de schaalgrootte. Opvallend is dat echt kleine gemeenten wel regelmatig een beroep doen op interimbureaus voor de tijdelijke levering van leidinggevenden, de categorie daarboven amper en de gemeenten vanaf zestigduizend inwoners wisselend.

 

Dat de uitkomst van het onderzoek aangeeft dat in slechts de helft van de gemeenten interim-managers van buiten aan het werk zijn, kan nog een andere oorzaak hebben. Volgens veel studies ontbreekt het zicht erop eenvoudigweg. Zo werd uit recent onderzoek van de rekenkamer Geldermalsen duidelijk dat het niet eenvoudig was om de gewenste informatie over het aantal externe medewerkers zomaar uit de gegevensbestanden van de gemeente te halen. Dat had onder andere te maken met de gehanteerde definities van externe inhuur.

 

In de gemeentelijk bestuursrapportages bleek die beperkt tot de inhuur in verband met ziekte, zwangerschap- en ouderschapsverlof, vacatures en opvang van tijdelijke piekwerkzaamheden. De inhuur van projectleiders en adviseurs voor speciale projecten werd in de bestuursrapportage niet meegenomen bij de verantwoording van de externe inhuur. De aangegeven omvang van de externe inhuur week daarom substantieel af van de daadwerkelijke inhuur - gemiddeld zo’n anderhalf miljoen euro.

 

‘Een administratief probleem’, zegt rekenkamer- secretaris Max Vermeulen van Geldermalsen. ‘Met name projectleiders waren voor ons onvindbaar. Wij dachten dat elke externe die hier werkt, automatisch een code meekreeg. Maar zo simpel is het niet,’ zegt hij. Op de projecten waar de externen werkzaam waren, stonden ze onder leveringskosten geboekt. Maar of het bij die leveringen ging om materiaal (bureaus bijvoorbeeld) of mensen (bijvoorbeeld externe leidinggevenden), bleek er niet uit. ‘Het totaaloverzicht ontbrak, ook voor bestuurders’, aldus Vermeulen. ‘Het kostte ons de nodige moeite. Wij kwamen er pas achter na nadere analyse van alle kosten boven de vijfduizend euro.’

 

Volgens Vermeulen is het niet een typisch probleem voor alleen zijn gemeente. ‘Uit diverse rapporten van andere lokale rekenkamers, blijkt dat het zicht op de aanwezigheid van externen op veel plaatsen niet aanwezig is. Niet voor niks gaan er zoveel rekenkameronderzoeken over externe inhuur: we weten gewoon niet wat er gebeurt.’

 

Veel vraag naar managers in harde sector

 

Waar komen de interim-managers vandaan? Het merendeel (twee op de drie) komt van een commercieel bureau. Ruim één kwart bestaat uit zogeheten éénpitters. BMC blijkt volgens het onderzoek van Binnenlands Bestuur de grootste leverancier te zijn. Maandag - voorheen Sargas - neemt de tweede plaats in. De grootste behoefte aan interim-managers bestaat bij de afdelingen Financiën en Ruimtelijke Ontwikkeling. Op ict-front worden amper tijdelijk managers van buiten ingevlogen.

 

Henk Eleveld van Deltaplan herkent de uitkomst. ‘Wij krijgen relatief veel vraag uit de harde sector. Gemeenten hebben daar zelf amper mensen voor. Bij voorkeur hebben ze leidinggevenden die ook uit die sector afkomstig zijn’, zegt hij. Dat de vraag vanuit de harde sector betrekkelijk omvangrijk is, heeft volgens Eleveld nog een andere reden. ‘De bekostiging van externen in de sector levert niet al te veel problemen op. Een deel van de kosten kun je namelijk wegschrijven op de projecten zelf.’ Hij wil er maar mee zeggen dat de kosten niet zo direct gevoeld en niet zo direct zichtbaar zijn.

 

Verantwoording

 

De enquête over interim-management is verstuurd aan alle gemeenten. Van de 443 gemeenten hebben er 94 meegedaan. Dat is een respons van 21 procent. Meerdere gemeenten gaven aan dat ze de naam van het bureau waar de interim-managers vandaan komen, niet willen vermelden. Het onderzoek is in opdracht van Binnenlands Bestuur uitgevoerd door UZ3 Onderzoek.

 

Interim-leidinggevenden

 

Op welke afdeling werken interim-leidinggevenden?

 

33,74%	Overig
24,53%	Ruimtelijke Ordening
16,98%	Financiën
15,09%	Sociale Zaken/Wmo
3,77%	P&O
1,89%	ICT

Top-7 gemeenten met veel interim-leidinggevenden

 

75%	Bennebroek
42,9%	Zevenhuizen-Moerkapelle
33,3%	Lith
28,6%	Opsterland
25%	Zeewolde
23,1%	BEL Combinatie (Blaricum, Eemnes, Laren)
22,2%	Maasdriel