‘In de zomer ligt het sociale leven stil’
Eenzaamheid die lang aanhoudt, blijkt net zo schadelijk te zijn als roken.
Slapeloosheid, hartkloppingen, psychische problemen en zelfs een hogere sterfkans. Langdurige eenzaamheid kan leiden tot (ernstige) gezondheidsklachten. Het overheidsprogramma Eén tegen Eenzaamheid heeft eind 2022 een vervolg gekregen. Een gesprek met hoogleraar Anja Machielse over het doel van het programma en de rol van de gemeenten daarin.
Dat veel mensen in de kerstperiode eenzaam zijn, is bekend. Dat het gevoel van eenzaamheid ook in de zomer kan oplopen, wordt vaak over het hoofd gezien. ‘Tijdens de kerstperiode missen mensen vooral het intieme contact met naasten’, zegt Anja Machielse, hoogleraar humanistiek en sociale weerbaarheid. ‘In de zomer ligt het sociale leven stil waardoor eenzaamheid versterkt kan worden. Veel verenigingen en clubjes vallen weg. Vrienden en naasten zijn op vakantie.’ Ook armoede is een risicofactor voor eenzaamheid. ‘We weten dat eenzaamheid meer voorkomt bij mensen met lagere inkomens’, vervolgt Machielse. ‘Als je weinig financiële middelen hebt, nodig je wellicht minder snel mensen thuis uit en neem je minder vaak deel aan het verenigingsleven.’
Machielse maakt deel uit van de wetenschappelijke adviescommissie van het programma Eén tegen Eenzaamheid. Het programma werd in 2018 opgestart vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Eind 2022 werd bekend dat het een vervolg krijg tot 2025. Gemeenten worden vanuit het programma geacht een coalitie op te zetten om eenzaamheid tegen te gaan. Inmiddels zijn er in 263 (van de 342) gemeenten lokale coalities gevormd.
BB Waarom is een overheidsprogramma nodig om eenzaamheid tegen te gaan?
‘Uit onderzoek weten we dat chronische eenzaamheid schadelijk is voor de gezondheid, zowel fysiek als mentaal. Dat is de reden waarom het onderwerp zoveel aandacht krijgt van de overheid. Eenzaamheid die lang aanhoudt, blijkt net zo schadelijk te zijn als roken. Maar het is ook lastig om die twee zaken te vergelijken: want hoe diep is die eenzaamheid dan? En wat is lang?’
BB Waarom is het belangrijk dat gemeenten een coalitie vormen?
‘De gemeente heeft een regisseursfunctie in dit proces. De bedoeling is om alle partijen die iets zouden kunnen betekenen op het gebied van eenzaamheid samen te brengen. Door de handen ineen te slaan, kun je beter afstemmen en voorkomen dat iedereen hetzelfde doet. Of dat er bepaalde lacunes zijn.’
BB Het programma was aanvankelijk vooral gericht op ouderen. Waarom zijn nu ook de jongeren een speciale doelgroep?
‘Het vervolgprogramma is gericht op alle leeftijdsgroepen. Maar we weten dat ouderen, vooral 75-plussers, meer kans hebben om eenzaam te zijn. Partners en vrienden vallen weg, door gezondheidsproblemen kunnen ze vaak minder deelnemen aan de maatschappij. Dat eenzaamheid bij jongeren ook erg speelt, is tijdens de coronaperiode meer zichtbaar geworden. Maar ook vóór die tijd was het er al. En het zou goed kunnen dat die eenzaamheid aan het stijgen is vanwege alle eisen die tegenwoordig aan jonge mensen worden gesteld. Ook op Europees niveau staat het thema eenzaamheid hoog op de agenda. Uit onderzoek blijkt dat de eenzaamheid op Europees niveau hoger is onder jongeren dan onder ouderen.’
Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 13 van deze week.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.