Beweging 0: geen enkel kind meer uit huis plaatsen

De jeugdzorg ligt onder vuur. Veel winst valt te boeken als ouders niet bang zouden zijn om hulp te zoeken als er thuis geweld is, vinden Peter Dijkshoorn, landelijk ambassadeur Lerend Jeugdstelsel voor de VNG, en Hilde Tempel, directeur-bestuurder van Stichting Noord-Veluwe. ‘Mensen zijn bang voor het systeem.’

Boosheid

Stel je voor: op een dag staat er een medewerker van Veilig Thuis voor de deur die zegt: ‘Wij hebben gehoord dat hier problemen zijn. Wij komen controleren of jullie de kinderen wel goed opvoeden.’ Hilde Tempel, directeur-bestuurder van jeugdhulp Stichting Noord-Veluwe, kan zich helemaal voorstellen dat ouders meteen in de weerstand schieten. En toch is die aanpak nog steeds gangbaar wanneer er vermoedens zijn van kindermishandeling in een gezin. ‘Wij hebben allerlei ideeën over hoe we de veiligheid in een gezin kunnen verbeteren door controle uit te oefenen’, licht ze toe. ‘Wij menen dat ouders zich daardoor gesteund voelen. Ik ben ervan overtuigd dat het tegendeel waar is. Dat is ook wat ik zie bij veel ouders die gedwongen hulpverlening krijgen. Vanwege de boosheid en de weerstand komen ze niet eens aan de behandeling toe.’

Beweging van 0

Tempel is deelnemer van de ‘Beweging van 0’. Het ambitieuze streven van de beweging is om geen enkel kind meer uit huis te plaatsen en geen enkele ouder  bang te laten zijn om hulp te vragen als die een kind mishandelt. Beide nul-ambities zijn sterk met elkaar verbonden en urgent. Het aantal uit huis geplaatste kinderen steeg van 26.000 in 1998 naar 46.000 in 2020.

Enge politie

Volgens Tempel is in de samenleving het beeld ontstaan van Veilig Thuis en andere jeugdzorginstanties als enge polities die de regie overnemen en bij problemen snel tot een uithuisplaatsing overgaan. Het zou daarom wenselijk zijn als ouders die hun kind(eren) mishandelen zélf hulp zoeken. Maar de hulpverlening is nu zo georganiseerd dat mensen die stap niet makkelijk  nemen. ‘En ook de politiek dringt aan op het aanpakken van daders in plaats van een klimaat te creëren waarin mensen hulp durven zoeken’, zegt Peter Dijkshoorn, landelijk ambassadeur Lerend Jeugdstelsel voor de Vereniging van ­Nederlandse ­Gemeenten (VNG).

Getraumatiseerd

Om de beeldvorming te veranderen, zouden cultuur en aanpak moeten worden gewijzigd. En het aantal uithuisplaatsingen danig teruggeschroefd. Dijkshoorn: ‘We weten inmiddels dat de gevolgen voor kinderen niet zo positief zijn.’ Tempel: ‘We hebben inmiddels veel voorbeelden van kinderen die getraumatiseerd zijn geraakt doordat we ze uit huis hebben geplaatst. Die zien we later vaak terug in de hulpverlening om behandeld te worden voor die ingrijpende gebeurtenissen.’

Natuurlijk moet je een kind uit huis plaatsen als er zeer ernstig geweld plaatsvindt, vervolgt ze. ‘Maar dat is maar het topje van de ijsberg, dat zijn de uitzonderingen. Het gaat nu vooral om gezinnen waarvan wij als professionals vinden dat ouders het niet goed genoeg doen.’

Wijkteams

Dijkshoorn vindt dat gemeenten en aanbieders ervoor moeten zorgen dat er meer expertise komt in de wijkteams. Dat is nodig om aan de basis vertrouwen te creëren en een goede schifting te kunnen maken tussen ernstige en minder ernstige problematiek. ‘Daar zijn we niet goed in. Mishandeling uit zich bijvoorbeeld vaak in gedragsproblemen bij het kind. Ouders melden zich dan bij het wijkteam met de klacht dat een kind veel ruzie heeft op school of snel aangebrand is. Dan heb je professionals als orthopedagogen of GZ-psychologen nodig die doorzien dat er sprake is van trauma bij de ouders en mogelijke mishandeling in het gezin.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 8, 22 april 2023