Zweden bant projecten probleemwijken

De aanpak van de krachtwijken is niet gebaat bij projectmatig werken. De vele projecten maken het ingewikkeld en leiden niet tot een blijvend resultaat. Deze kritiek kwam naar voren tijdens een recente bijeenkomst van onderzoekers en beleidsmakers uit Nederland, Zweden, Groot-Brittanië, Frankrijk en Duitsland. Bij die bijeenkomst, georganiseerd door kennisinstituut Nicis, werd de werkwijze in deze landen met elkaar vergeleken. De overeenkomsten zijn groot, maar vreemde eend in de bijt blijkt Zweden.

Volgens Evert Kroes van het Zweedse ministerie van Integratie heeft zijn land het werken op projectbasis in de achterstandswijken ‘uitgebannen’. Zijn ministerie speelt een centrale rol in de aanpak van die wijken. Zweden voert al vijftien jaar een grotestedenbeleid. Kroes: ‘Projecten zijn tijdelijk, dat was tot twee jaar geleden de oude aanpak. We hebben een probleem, we doen een project. We constateerden dat die werkwijze geen blijvend resultaat oplevert.’

Het steeds maar weer starten van nieuwe projecten leidt volgens hem al snel tot de oprichting van - tijdelijke - organisaties en overlegstructuren die weer verdwijnen als het werk is gedaan. Ook dat komt de duurzaamheid van het achterstandsbeleid niet ten goede.

‘Zweden kiest er nu voor om de al bestaande lokale organisaties het werk te laten doen. We gaan helemaal uit van wat er op lokaal niveau is, zoals verenigingen, bedrijfsleven, arbeidsbemiddeling en politie.’ Daarmee wordt ook voorkomen dat er vrijblijvendheid tussen partijen insluipt en dat de nieuwe organisaties ‘speelbal’ worden van de politiek, die snel resultaten wil zien. Bestaande organisaties zijn beter bestand tegen bestuurlijke druk. ‘Zweden financiert dus geen aparte projecten meer in de achterstandswijken.’

Daarvoor in de plaats wordt er gewerkt met overeenkomsten tussen de ‘gevestigde partijen’. Zij zoeken naar gezamenlijke doelstellingen, ze leggen dat vast in een contract en houden de voortgang erin met concrete actiepunten. De focus van Zweden ligt daarbij op lokale economische groei. ‘Zonder groei geen vooruitgang in de achterstandwijk’, is de nieuwe filosofie. Daarvoor worden op lokaal niveau formele samenwerkingsovereenkomsten afgesloten met het bedrijfsleven.

Holistisch

De Duitse onderzoeker Wolf-Christian Strauss vindt de discussie over welke vorm de achterstandsbestrijding moet krijgen minder interessant. In de Duitse probleembuurten, vooral in de oude industriegebieden, wordt net als in Nederland nog wel volop projectmatig gewerkt. In de periode 1997-2007 staken de Oosterburen ruim twee miljard euro in de vijfhonderd probleembuurten in de grote steden.

Duitsland koos gaandeweg de rit voor wat hij een ‘holistische’ benadering noemt. Vergelijkbaar met Nederland: integraal, het ruimtelijk-fysieke en sociaal-economische tegelijkertijd. ‘De resultaten voor wonen en veiligheid zijn goed, op het sociale vlak - werkloosheid, scholing, gezondheid - zijn de problemen onverminderd groot.’

Desondanks spreekt Strauss van een succesvolle Duitse aanpak. ‘Rellen in probleembuurten, zoals in Frankrijk en Engeland, hebben we niet gehad. We hebben in die wijken de spiraal naar beneden weten te stoppen. Dat zien we al als een goed resultaat. Maar voor veel buurten is dat niet genoeg. Er is niet genoeg lokale werkgelegenheid en dat komt mede door het imago van die buurten, dat verander je niet zomaar.’

Het Britse grotestedenbeleid loopt bijna ten einde, meldde hoogleraar Paul Lawless van de universiteit Sheffield Hallam. Tien jaar geleden startte de Labour-regering met de New Deal for Communities (NDC), dat volgend jaar afloopt. Drie miljard euro werd het afgelopen decennium gestoken in wonen, veiligheid, scholing, werkloosheidbestrijding en gezondheidsprojecten - in doelstellingen vergelijkbaar met de prachtwijkenaanpak in Nederland.

Wat de Britse regering na volgend jaar in petto heeft, is nog onduidelijk. Door de crisis kampt de regering-Brown met grote financiele tekorten. Hoogleraar Lawless vergeleek wijken die onder de New Deal vielen met problematische wijken die buiten dat programma bleven.

De resultaten zijn opmerkelijk. Op het terrein van wonen, openbare ruimte en veiligheid verbeterden de NDC-wijken volgens onderzoek onder bewoners ‘dramatisch’. Maar die goede scores werden ook in niet-NDC-wijken behaald. Deze Britse uitkomsten zeggen volgens Lawless niet veel over de te verwachten resultaten in de andere West-Europese landen, die nog volop bezig zijn met hun grotestedenaanpak.

De conclusie dat de Nederlandse aanpak voor de veertig geselecteerde ‘prachtwijken’ - bovenop het grotestedenbeleid - niet veel extra zal opleveren, gaat volgens hem niet helemaal op. ‘Een vergelijking met het Europese continent is ingewikkeld, want de Britse steden stonden er bij het aantreden van Labour verschrikkelijk voor. Kleine verbeteringen op het terrein van werkloosheidbestrijding, wonen en veiligheid werden door de bewoners al als grote verbetering ervaren, in alle buurten, ook die zonder New Deal-programma. Maar een centrale conclusie is: een echte transformatie van de probleemwijken heeft de New Deal niet opgeleverd.’

Soziale Stadt, New Deal, Krachtwijken

• Duitsland Soziale Stadt, 1999-?, 500 buurten, 2 miljard euro

   

• Groot-Brittanië New Deal for Communities, 1999-2009, 39 gebieden, 3 miljard euro

   

• Zweden Strategic District Plan, 2008, 38 buurten, vooraf geen extra budget

   

• Nederland Krachtwijken, 2007-2017, 40 wijken, 300 miljoen Rijk, 2,5 miljard corporaties