‘We willen nooit meer zo’n winter’

Oostvaardersplassen terug naar de oorsprong

Die Hofstra in Lelystad is een zakkenvuller en een moordenaar bovendien, foetert een mevrouw op Facebook. Alleen een monster laat duizend edelherten in de Oostvaardersplassen afschieten. Kort nadat ze haar vloekbericht heeft gepost, gaat de telefoon. ‘Goedemiddag, u spreekt met Harold Hofstra, gedeputeerde Flevoland. Ik zie dat u mij uitscheldt voor alles wat mooi en lelijk is.’ Stilte aan de andere kant van de lijn. Vervolgens stotterend: ‘Bent u het echt?’ ‘Ja, ik ben het echt en ik wil u graag uitleggen waarom we in de Oostvaarderplassen doen wat we doen.’ ‘En dan krijg je: “Ja, eh, ja, eh, mijn familie zei ook al dat ik dit niet moest doen”. Dat vond ik wel een goed advies. Aan het einde van het gesprek vroeg ze of ze het bericht van Facebook moest halen. “Dat is aan u, niet aan mij”, zei ik, maar ze heeft het wel gedaan’, zegt Hofstra.

‘De Oostvaardersplassen maken veel emotie los’, weet Harold Hofstra (41) met gevoel voor understatement. Iedere bestuurder met dierenwelzijn, landschap en natuur in zijn portefeuille weet dat hij in de schijnwerpers staat. Als je dan ook nog eens de scepter zwaait over de Oostvaardersplassen, dan weet je dat je als zichtbaarste gedeputeerde in de provincie helemaal op je tellen moet passen. Dat weet Hofstra heel goed, ‘maar politiek is niet voor bange mensen’, zegt de Christen- Unie-politicus in het Flevolandse provinciehuis. ‘Toen ik dit dossier in maart van dit jaar heel bewust koos, besefte ik wat mij te wachten stond. In januari van 2017 heeft het rijk het beheer en de verantwoordelijkheid over de Oostvaardersplassen overgedragen aan de provincie. Als je die taak krijgt, dan moet je die pakken.

Gewoon omdat de Oostvaardersplassen fantastisch zijn, nota bene in de Metropoolregio Amsterdam. Alleen: wat je ook doet, je doet het nooit goed. Welke route je ook kiest, je maakt het áltijd een groep mensen niet naar de zin. Maar er moet wél een besluit worden genomen over de grote grazers in de Oostvaarderplassen. We willen de komende winter niet weer meemaken dat duizenden edelherten creperen’, aldus Hofstra.

Voedselgebrek
Door voedselgebrek en kou waren de grote grazers (edelherten, heckrunderen en konikpaarden) in het 56 km² grote natuurgebied tussen Almere en Lelystad afgelopen winter zó verzwakt dat de dieren ‘waarvan conditie en gedrag lieten zien dat ze het eind van de winter waarschijnlijk niet zouden halen’, door Staatsbosheer werden afgeschoten. Dat waren er meer dan 2.600, vooral oudere edelherten en konikpaarden. Om dit drama in de toekomst af te wenden, moeten ‘we nu even door de zure appel heen bijten’, zegt Hofstra.

De 160 heckrunderen in de Oostvaardersplassen kunnen blijven, 180 van de 630 konikpaarden verhuizen komend voorjaar naar andere gebieden. Staatsbosbeheer begint na de bronst, eind deze maand, met het afschieten van de edelherten. Begin volgende maand zal ook worden geteld hoeveel dieren er zijn. Dit voorjaar liepen er bijna 1.500 edelherten in de Oostvaardersplassen rond. Er mogen er 490 overblijven. Dat betekent dat in ieder geval zo’n duizend edelherten na de bronst het loodje leggen. Dan zijn er overigens minder dan in Gelderland, waar vorig jaar maar liefst 1.500 edelherten, 3.600 reeën en 550 damherten werden afgeschoten.

In de Oostvaardersplassen worden de edelherten gedood omdat het natuurgebied volgens de provincie Flevoland een ‘herstart’ verdient. Hofstra: ‘De discussie gaat vooral over de grote grazers, maar het gebied is in het kader van Natura2000 bedoeld als een vogelreservaat. Vanaf het einde van de jaren ‘90 vestigden talloze beschermde vogelsoorten zich in de Oostvaarderplassen. Omdat begroeiing slecht is voor een aantal vogelsoorten, werden er grote grazers uitgezet. Dat is doorgeschoten en het landschap veranderde radicaal.’

Balans moet terug
Omdat de grote grazers zich ongestoord konden vermenigvuldigen en alle beplanting opvraten, verdwenen ook talloze broedvogels uit het begraasde gebied. De commissie-Van Geel concludeerde afgelopen april, in een door een groot deel van de Staten en door Hofstra bejubeld rapport, dat de balans en de differentiatie teruggebracht moeten worden in de Oostvaardersplassen. Door de ‘begrazingsdruk’ door grote grazers te verminderen en een halfopen landschap te creëren, met naast open water en grasland voldoende riet, struwelen en ruigtes, moeten de beschermde vogels ‘opnieuw een plekje vinden’. Hofstra: ‘De grote grazers waren een middel en geen doel, maar dat zijn ze wel geworden.’

De honderd betogers die vorige week zaterdag neerstreken op het provinciehuis aan de Visarenddreef hadden maar één doel: de grote grazers redden. Ze demonstreerden, hielden een mars, maakten muziek en hielden toespraken. Ze legden zelfs een rouwkrans voor het provinciehuis. Gedeputeerde Hofstra: ‘Door het dierenleed afgelopen winter, zijn veel mensen bij de acties aangehaakt die nog nooit van de Oostvaardersplassen hadden gehoord of er waren geweest. Ze kenden het gebied ook niet, maar werden geraakt door de beelden, vooral op de sociale media, en de horrorverhalen die rondgingen.

Vijf jaar geleden waren de Oostvaardersplassen door de natuurfilm De Nieuwe Wildernis helemaal geweldig, en nu hebben mensen er geen goed woord voor over. Ze hebben zich emotioneel zó vereenzelvigd met het lot van de dieren, dat je in de discussie ook niet toekomt aan oplossingen. Terwijl we hetzelfde doel voor ogen hebben: nooit meer zo’n winter. Het is niet zo dat ik mij afsluit voor de actievoerders. Ik nodig geregeld demonstranten uit om mee te lopen. Vorige week was hier nog een mevrouw uit Andijk op bezoek. Het zijn vooral vrouwen die zich het lot van de dieren aantrekken, valt mij op. Ik zie hun betrokkenheid. Ze zitten hier echt met tranen in hun ogen tegenover mij.’

Laat het de dierenactivisten niet horen, maar ze vinden de PVV ferm aan hun kant. Ook voor de tweede partij van Flevoland is afschot van de edelherten uit den boze. Steriliseren, goed idee. Bijvoeren in de winter is ook geen taboe voor de PVV; het is hun wens. ‘Actief humaan beleid tot in de eeuwigheid’, aldus de partij, hoewel ze het loslaten van grote grazers in de Oostvaarderplassen wel ‘een uit de hand gelopen experiment’ vindt.

Vindt Harold Hofstra dat ook? ‘Ik verzet mij tegen het woord experiment. Dat is mij te sinister. Ook vanuit mijn geloofsovertuiging zeg ik: met dieren en natuur experimenteer je niet.’ Maar is er voor zijn tijd als gedeputeerde in de Oostvaardersplassen niet geëxperimenteerd met het loslaten van edelherten, die nu de prijs moeten betalen voor onze stupiditeit? ‘In Flevoland zijn altijd nieuwe dingen uitgeprobeerd. In de Oostvaardersplassen hebben we een goedbedoelde keuze gemaakt om de natuur haar gang te laten gaan, en we hebben geconstateerd dat dit in een gecompliceerd land als Nederland niet werkt. De Oostvaardersplassen zijn niet de Serengeti. Of ik twintig jaar geleden ook die keuze had gemaakt, weet ik niet, maar ik weet wél dat we de Oostvaardersplassen moeten teruggeven aan de beschermde vogels en moeten reguleren om verder dierenleed te voorkomen.’

Herinrichting
Er komen daarom minder grote grazers in de Oostvaardersplassen, die ook minder ruimte krijgen. Voor de herinrichting van het grazige deel en vernatting van de Oostvaardersplassen is 15 miljoen euro nodig. Bovendien kost het nieuwe beheer jaarlijks 900.000 euro extra. Wie gaat dat betalen? Hofstra: ‘Flevoland heeft het geld niet. Ik heb ook financiën in mijn portefeuille, en ik weet dat we als jonge provincie alleen maar kunnen dromen van de vermogens die andere provincies op de bank hebben.’ Het rijk, dat de Oostvaardersplassen volgens de commissie-Van Geel met achterstallig onderhoud overdroeg aan Flevoland, zal daarom een belangrijk deel van de kosten moeten dragen, vindt de provincie. ‘Zonder rijkssteun komt er geen herstart van de Oostvaardersplassen. We moeten het gezamenlijk doen.’ Gelukkig is de minister van LNV, Carola Schouten, een partijgenoot van de gedeputeerde. ‘Dat helpt wel in de communicatie.’

Het nieuwe begin van de Oostvaardersplassen gaat eind deze maand dus wel al gepaard met het doden van edelherten. ‘Voor de draagkracht van het natuurgebied is het noodzakelijk dat we zo snel mogelijk beginnen met het afschieten van edelherten. Maar duizend herten schiet je niet zomaar af. De Oostvaardersplassen zijn een Natura2000-gebied. Je wilt de natuur liefst niet verstoren en zo min mogelijk stress in de kuddes veroorzaken.’ Het afschieten houdt daarna niet meer op.

Hofstra: ‘We gaan beheren. We grijpen in in de edelhertenpopulatie voordat het misgaat. Dat doen we in eerste instantie door middel van afschot, maar natuurlijk kijken we ook naar anticonceptie. Dat is op korte termijn geen geschikte methode, maar hoogleraar Tom Stout in Utrecht onderzoekt of dat op langere termijn een oplossing kan zijn. Het idee om de edelherten naar een natuurgebied in het buitenland te brengen is sowieso onwerkbaar maar ook heel dieronvriendelijk. Bijvoeren kan noodzakelijk blijken, maar het is niet de oplossing. We willen van de Oostvaardersplassen geen kinderboerderij maken. We moeten onze rug recht houden en teruggaan naar wat het gebied aankan.’

Hertenbiefstuk
Flevoland is niet van plan om Hart van Nederland uit te nodigen om de afschot van honderden edelherten vast te leggen. Maar het is ook niet bedoeling om de herten in het geniep naar een destructiebedrijf te brengen. Als het aan de provincie en Staatsbosbeheer ligt, belanden ze bij de poelier, en wie weet in het wildseizoen op ons bord. Hofstra: ‘Ik kreeg van alle kanten kritiek dat afgeschoten dieren werden vernietigd bij de Rendac. In het verleden kon dat niet anders, want we schoten alleen zieke of sterk vermagerde dieren af.

Hun vlees is niet geschikt voor menselijke consumptie. Om voedselverspilling tegen te gaan, heeft het college in de vergunning voor afschot van gezonde edelherten ruimte gegeven om ze aan te bieden voor consumptie. Staatsbosbeheer is daarover in gesprek met poeliers. De edelherten die we gaan afschieten op de Oostvaardersplassen, hebben een goed leven gehad; daar ben ik van overtuigd. Waarom zouden we hun vlees dan verspillen?’

Staat het edelhertenvlees straks ook op tafel bij de familie Hofstra? ‘Er worden nu al grappen gemaakt over het kerstpakket bij de provincie, en waaruit dat dan gaat bestaan. Er komt geen hertenvlees in, maar ik ga mij ook niet roomser voordoen dan de paus. Ik eet mijn hele leven lang al vlees en dan zou ik nu opeens geen vlees meer eten?’

CV
Harold Hofstra (Den Helder, 1977) studeerde bestuurskunde in Leeuwarden en Leiden. Na zijn studie was hij van 2001 tot 2003 beleidsmedewerker bij de gemeente Heemskerk. In 2003 vertrok hij naar de gemeente Lelystad, waar hij tot 2018 adviesfuncties had. Bij de Kamerverkiezingen van 2017 stond Hofstra 24ste op de kandidatenlijst van de Christen- Unie. Van maart 2015 tot maart 2018 was hij lid van Provinciale Staten van Flevoland. Sinds 28 maart is hij gedeputeerde in Flevoland met financiën, krachtige samenleving, VitaalPlatteland, natuur, landschap en dierenwelzijn en Oostvaardersplassen in zijn portefeuille.