Waterkwaliteit van sloten en vennen is nog niet best

In tachtig procent van de Nederlandse sloten, vennen, plassen, kanalen en beekjes is de waterkwaliteit niet op orde. Dat stellen onderzoekers van het Nederlands Instituut voor Ecologie in een burgerwetenschappelijk onderzoek in samenwerking met Natuur en Milieu. Eenvijfde van de kleine wateren hebben wel voldoende helderheid, onderwaterplanten en niet te veel voedingsstoffen.

KRW

Op basis van de Kaderrichtlijn Water (KRW) rapporteert Nederland aan de Europese Commissie over de waterkwaliteit van de grote Nederlandse wateren. Dan gaat het om de stroomgebieden van de Rijn, de Maas, de Schelde en de Eems. De kleine wateren vallen daarbuiten. Om toch inzicht te krijgen, liet het Nederlands Instituut voor Ecologie 425 burgeronderzoekers monsters nemen van 1680 waterlocaties. Ook keek deze groep naar plantenbedekking, helderheid en aanwezige waterdieren. De observaties zijn later gevalideerd met nametingen.

Waterdieren 

De telling van waterdieren is uiteindelijk buiten het onderzoek gelaten. De burgeronderzoekers bleken kleine diertjes als watervlooien, kokerjuffers en zwemwantsen niet goed uit elkaar te houden. Wel werd duidelijk dat de helft van de kleine wateren troebel en vol kroos is, wat wijst op 'eutrofiëring': een overdaad aan voedingsstoffen. Hierdoor groeien algen en fytoplankton hard, waardoor zonlicht niet ver in het water doordringt en andere waterplanten weinig kans krijgen. Die waterplanten hadden als kraamkamer kunnen dienen voor kleine waterdieren.

Landbouw

Opvallend is dat de kwaliteit van sloten in landbouwgebied (en natuurgebieden) beter is dan die van sloten in recreatieve of stedelijke omgevingen. De onderzoekers opperen dat dit te maken kan hebben met de huidige inzet op agrarisch waterbeheer. In Nederland lopen tientallen projecten in het kader van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werkt in dit kader overigens aan een financiële regeling, in conclaaf met waterschappen, provincies en de agrarische sector. De internetconsultatie van deze regeling start begin 2023.

Helder

Nog iets valt op: dertig procent van de kleine wateren is helder genoeg om voldoende licht door te laten. Toch groeien er weinig planten in. De nieuwe cijfers tonen niet wat de reden daarvan is. Dat kan begrazing zijn door een invasieve soort als de rivierkreeft, intensief beheer omwille van de doorstroming, of vervuiling. Een overdaad aan voedingstoffen kan de reden niet zijn.

Grote wateren

De kleine wateren vormen een derde van het oppervlaktewater en zijn verbonden met de grote wateren die onder de Kaderrichtlijn vallen. Tot 2027 heeft Nederland de tijd om de Europese richtlijndoelen te halen. Daarvoor moet nog veel gebeuren. Uit de meest recente rapportage uit 2021 blijkt dat het merendeel van de 471 bepalende waterlichamen niet de gewenste waterkwaliteit heeft. Dat komt met name door de aanwezigheid in het water van bestrijdingsmiddelen, stikstof en fosfor. Ook de versnippering van wateren door gemalen en stuwen speelt mee. Eén dezer dagen moet de hoofdlijnennotitie van het Nationaal Programma Landelijk Gebied uitkomen, waarin naast stikstof ook aandacht voor water zal zijn.