Verwacht kabinet voor ouderen te veel heil van nieuwbouw?

De analyse is inderdaad helder: de vergrijzing leidt tot extra woonvraag en een behoefte aan toegankelijke woningen. Het is bovendien gewoon beleid dat minder mensen naar het verpleeghuis kunnen en thuis dus zorg nodig hebben. Dat leidt tot de behoefte aan een veilige woonomgeving, wat het geclusterd wonen verklaart. De ouderwetse vorm daarvan is de aanleunwoning. De moderne vorm zijn de hofjes, en woningen gekoppeld aan een verpleeghuis. Zorg en ontmoeting zijn daarin de uitgangspunten.

Dat is allemaal heel erg goed, maar volgens mij is er vervolgens bij de uitvoering een te eenzijdige aandacht voor nieuwbouw. We hebben in Nederland acht miljoen woningen. Die bestaande woningvoorraad kun je door aanpassingen ook toegankelijk maken: door drempels weg te halen, liften en deurdrangers te plaatsen, evenals camerasystemen bij de deuren. Bij veel appartementengebouwen kan dat. Zo kun je meters maken. Hetzelfde geldt voor het geclusterd wonen: je kunt ook een ontmoetingsruimte aanleggen bij een bestaand wooncomplex.

Wat ik het risico van nieuwbouw vind, is dat veel plannen al vastliggen. Dan zul je de onderhandelingen met ontwikkelaars moeten openbreken. Dat leidt tot vertraging. Voor nieuwe plannen moet je bovendien kijken of er voldoende geschikte locaties zijn. Dat geldt niet voor elke omgeving waarin je wilt bouwen. Denk aan de nabijheid van voorzieningen en bushaltes.

Dat weet ik niet. Ik zie dat ook bij andere beleidsplannen van de Rijksoverheid, dat het weinig gaat over het benutten van de bestaande woningvoorraad. Dat geldt voor het hele woningbouwprogramma met de 900.000 geplande woningen. Je kunt je afvragen of bestaande woningen niet beter benut kunnen worden, door ze te delen of splitsen. We gebruiken steeds meer vierkante meter per persoon. Dat is niet vol te houden. Wonen is niet de enige ruimtevrager.

Zelf begeleid ik de regio Arnhem-Nijmegen. Wij gaan nu met bouwers en corporaties bekijken waar de kansen liggen met de bestaande voorraad. Met nieuwbouw alleen gaan we het niet redden. We moeten dus veel beter kijken naar de bestaande voorraad.

Voor al die maatregelen wordt de uitvoering bij gemeenten neergelegd. Het programma ademt nogal het idee: wij vanuit het rijk bepalen hoe de gemeente z'n werk moet doen. Wat er mis gaat bij gemeenten is dat ze hiervoor geen mensen en geen geld hebben. Er zit wel geld in het programma Wonen en Zorg voor Ouderen, maar dat is vastgoed gerelateerd: dan gaat het om ontmoetingsruimtes en om toegankelijke woningen voor ouderen.

In het programma wordt ook vrij stevig ingezet op het laten doorstromen van ouderen naar die toegankelijke woningen. Mensen vinden het moeilijk die stap te maken, daarom wil het rijk ze ondersteunen met informatie, advies en begeleiding. Dat is prima, hoewel dat al jarenlang gebeurt. Daarvoor hebben gemeenten doorstroommakelaars of seniorencoachen, al zijn die geleidelijk aan ook verdwenen door allerlei bezuinigingen.

Nog steeds zijn er wel veel goede voorbeelden. Woningbouwcorporatie Vidomes in Delft doet dit al sinds 2008, of zo. Zij hebben meerdere mensen in dienst die bij mensen in de sociale huur op huisbezoek gaan en kijken wat voor woning diegenen zoeken en wat voor aanbod beschikbaar komt. Zij zorgen dat die mensen een vrijgekomen woning met voorrang kunnen claimen, en helpen hen met de papieren en de verhuizing. Dat laat wel zien hoe intensief het is om mensen te begeleiden.

Het stapelt allemaal, als je ziet hoeveel uitvoeringstaken de gemeenten geacht worden op te pakken. Kijk je naar de vacatures voor beleidsmedewerkers Wonen, dan zie je dat gemeenten die vroeger een halve man en een paardenkop in dienst hadden nu zoeken naar vier beleidsadviseurs. Stel dat iedereen dat doet; we hebben er niet zomaar honderdtwintig mensen bij. Sommige gemeenten, vooral de grote steden, hebben het wel op orde. Zij komen nu al een heel eind.