Minister heeft verdeling netcapaciteit niet goed geregeld

De minister heeft onvoldoende rekening gehouden 'met de gevolgen van de energietransitie en het toenemende elektriciteitsgebruik voor de betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet', zo signaleert de Algemene Rekenkamer (AR). Verminderen van Russische gasimport verhoogt dit probleem verder.

Zorgelijk

Netbeheerders kunnen het benodigde tempo van uitbreiding niet bijbenen. In steeds meer gebieden is het stroomnet vol en moeten netbedrijven nee zeggen tegen burgers en bedrijven die grootschalig stroom willen afnemen of leveren. Dat kan 'ertoe leiden dat het kabinet de klimaatdoelen voor 2030 niet haalt', waarschuwt de AR. 'Het beleid van de minister voor Klimaat en Energie om de problemen met de netcapaciteit te verminderen, beoordelen wij als zorgelijk.'

Draagvlak

Aan de ene kant is er meer vraag naar elektriciteit door elektrificatie van bedrijfsprocessen, door de groei van het aantal warmtepompen en elektrische auto's. Aan de andere kant wekken burgers en bedrijven steeds meer stroom op uit zon en wind, die ze vaak aan het net willen leveren. Voor netbeheerders vormt dit een probleem. Aanleg van zwaardere netten stuit op problemen doordat uitbreiding van de netinfrastructuur lang duurt, onder andere vanwege ruimtelijke inpassing, draagvlak en grondverwerving. Daarnaast is er weinig ruimte klanten op basis van maatschappelijk belang voorrang te geven. Bovendien zijn er structureel te weinig vakmensen, terwijl tot 2025 rond de 7.000 vakmensen nodig zijn.

Supermarkten

Als de problemen niet opgelost worden kan de productie uit zon en wind op land niet verder groeien en komt de elektrificering in gevaar. Ook nieuwbouw van woningen komt in gevaar. In Amsterdam loopt de bouw van 25.000 woningen vertraging op omdat scholen, supermarkten en zorginstellingen in de wijken komende vijf tot zeven jaar niet kunnen aansluiten.

Samenhang

De AR wijst erop dat 'de minister voor Klimaat en Energie (...) verantwoordelijk (is) voor het beleid van de elektriciteitsvoorziening.' Al in 2015, aldus de AR, heeft deze aandacht gevraagd voor 'de samenhang tussen de beleidsdoelen voor het energiebeleid.'

Spitsstrook

De minister heeft in de tussentijd wel maatregelen genomen om de problemen met de netcapaciteit te verminderen, maar die waren vooral gericht op efficiënter gebruik van het net. Zo mochten netbeheerders duurzame stroom toegang geven tot de 'spitsstrook' van het stroomnet en werd SDE++ voor wind- en zonneparken in gebieden met te weinig netcapaciteit geschrapt. 'We constateren (...) dat deze maatregelen tot nog toe nauwelijks een oplossing bieden voor het tekort aan netcapaciteit', noteert de AR. De minister heeft volgens de rekenkamer tot nog toe amper maatregelen genomen om de vraag naar netcapaciteit te beperken of meer te spreiden in de tijd en vergroot door subsidieregelingen tegelijkertijd de vraag.

Non-discriminatiebeginsel

De minister stelt dat netbeheerders op grond van het non-discriminatiebeginsel geen voorrang kunnen geven aan bepaalde bedrijven of burgers. Maar uit het rekenkameronderzoek blijkt niet, zo meldt de AR, of de minister dit uitgangspunt heeft getoetst bij de Europese Commissie. De AR denkt dat er ruimte is voor aanpassing van Europese regels, zeker omdat andere landen ook problemen met de netcapaciteit hebben.

Communiceren

De AR doet aanbevelingen aan minister Rob Jetten (D66) voor Klimaat en Energie. Hij zou moeten aangeven welke kabinetsdoelen, die de vraag naar netcapaciteit stimuleren en een groot beslag leggen op de beschikbare netcapaciteit, voorrang moeten krijgen. En hij moet duidelijk communiceren over de gemaakte keuzes, zodat het parlement, bedrijven en burgers weten hoe het kabinet wil omgaan met het tekort aan capaciteit op het elektriciteitsnet. Overleg met de Europese Commissie netbeheerders ruimte geven tijdelijk prioriteiten te stellen bij het uitbreiden van het elektriciteitsnet en bij het aansluiten van bedrijven en burgers op het elektriciteitsnet.

Investeringsplannen

In zijn Kamerbrief van vorige week gaat Jetten in op de toetsing van de investeringsplannen van de netbeheerders door de Autoriteit Consument en Markt en de minister. Daaruit zo blijk onduidelijk is welke knelpunten als eerste worden opgelost en hoe de afstemming op het Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat is. In welke mate de investeringsplannen de problemen met netcapaciteit zullen oplossen, wordt niet duidelijk uit deze brief.